Çocukların adalet sistemiyle teması yoğun. Mağdur ya da suça sürüklenen çocukların temsil ve koruyucu mekanizmalara erişiminde yapısal sorunlar var. Oysa çocuk adalet sistemiyle nerede karşılaşırsa karşılaşsın, önce onun üstün yararını gözetmek zorundayız.

• MENEKŞE TOKYAY
• 29 Kasım 2025

Çocukların adalet sistemiyle temas ettiği her an, özünde bir kırılganlık anı… İster mağdur, ister tanık, ister suça sürüklenen çocuk olsun.

Son dönemde çocuk ve adalet kelimeleri yan yana geldiğinde konuştuğumuz ilk konu “çocuk çeteleri”, ardından “uyuşturucu ağları” oluyor. Çoğu zaman bu alandaki mağduriyetler ve trajik kayıplar, kalıcı çözümler için fikir alışverişini imkânsızlaştırıyor. Oysa Türkiye’de her yıl yarım milyondan fazla çocuk kâh mağdur, kâh tanık kâh suça sürüklenen çocuk olarak adalet sistemiyle temas ediyor.

Çocuk adalet sistemi, bir ülkenin çocuk haklarına verdiği değeri gösteren turnusol kağıtlarından biri. Bu konuda yakın dönemde iki yasal gelişme oldu.

Çocukların suça sürüklenmesine yol açan nedenlerin tüm boyutlarıyla incelenmesi amacıyla 20 Kasım’da kurulan meclis araştırma komisyonunu üç ay boyunca yoğun bir gündem bekliyor.

Çocuk adaletine dair önemli bir çalışma ise geçtiğimiz günlerde İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi tarafından yayımlandı.

Odağımızda Çocuk Değil Sistem Olmalı

“Kalıcı bir çözüm istiyorsak, odağımıza çocuğu değil sistemi koymak; sorunu çocuğun üzerinde değil, sistemdeki eksikliklerde aramak gerekiyor. Çocuk dostu adalet hâlâ uzak bir hedef değil; güçlendirilmesi gereken bir yükümlülük.”

Bunu ben söylemiyorum, İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi Başkanı Avukat Kardelen Ateşçi söylüyor. Ama tüm kalbim ve aklımla hak veriyorum. Baronun 2020–2025 yılları arasını kapsayan dönemde mağdur ve suça sürüklenen çocuklar için yapılan tüm zorunlu avukat görevlendirmelerini mercek altına alan raporu, çocukların adalete erişimindeki yapısal kırılganlıkları inceliyor.

İstanbul’da çocukların adalet sistemiyle teması hâlâ çok yoğun. Hem mağdur olan hem de suça sürüklenen çocukların temsil, yönlendirme ve koruyucu mekanizmalara erişiminde ciddi yapısal sorunlar devam ediyor. Çocuk adli sisteme girdikten sonra uygulanan tedbirler yeterince etkin değil; akabinde bu sürecin takibi gereğince yapılamıyor. Oysa bir çocuk adalet sistemiyle nerede karşılaşırsa karşılaşsın, önce onun üstün yararını gözetmek zorundayız.

Neden?

Çünkü suça sürüklenen çocuk aslında çocukluğu korunamamış çocuktur.

Aile, okul, devlet için “görünmez” kılınan çocuktur.

Hayatını olumsuz yönde etkileyen risk faktörleri dikkate alınmamış, es geçilmiş çocuktur.

Okuldan koparılıp işçi olmaya itilen, aile içi şiddet gören, toplumdan dışlanan, istismara uğrayan, bakım verenleri tarafından ihmal edilen, açlıkla ve susuzlukla savaşan, nitelikli kamusal eğitimden faydalanamamış çocuktur.

Gelişim döneminde olduğu için bilişsel, duygusal ve fiziksel olarak olgunlaşamamış, iradesi henüz beklenen yetkinliğe erişememiş, yol gösterilmemiş, itilip kakılmış çocuktur.

Bunun için de ikincil mağduriyetleri önlemek, erken müdahaleyi güçlendirmek ve koruyucu hizmetleri yaygınlaştırmak artık tercihten öte bir zorunluluk haline geldi. Çünkü hak temelli ve bütüncül bir yaklaşım olmadan çocuk adaletinde kalıcı bir iyileşme sağlanamıyor.

“Çocuk dostu bir adalet sistemi için güçlendirilmiş, erişilebilir ve gerçekten koruyucu bir yapı artık ertelenemez,” diyor İstanbul Barosu. Raporda, kurumlar arası dağınık koordinasyona, eklektik şekilde ilerleyen müdahale sürecine dikkat çekiliyor. Ülke genelinde suça sürüklenen çocuklara dair hiçbir risk değerlendirme haritası yok.

Çocuklara Yönelik Cinsel Suçlar: Adalet Sisteminin En Ağır Yükü

Raporun en çarpıcı bulgularından biri şu: 2020–2025 yılları arasında yapılan tüm avukat görevlendirmelerinin dörtte biri, çocuğun cinsel istismarı suçunda gerçekleştirildi.

Bu, çok çarpıcı bir oran.

Bu alandaki suçların adli sisteme yüksek oranda yansıması, çocuklara yönelik cinsel şiddet alanında erken tanının, bildirimin ve doğru adreslere yönlendirme........

© Perspektif