Geçtiğimiz günlerde MUBI’de gösterime giren Une Langue Universelle (2024) Tahran (İran) ile Winnipeg (Kanada) arasında bir yerlerde, tuhaf, gizemli ve gerçek üstü bir ara bölgede geçer. Burada birçok karakterin hayatı şaşırtıcı bir şekilde iç içe geçmiş durumdadır. İlkokul öğrencileri Negin ve Nazgol kış mevsiminin dondurucu soğuklarında karnelerini aldıkları gün, buz içinde donmuş bir miktar yabancı para olduğunu keşfeder. Massoud giderek kafası daha çok karışan bir turist grubunu Winnipeg’in anıtları ve tarihi mekânları arasında gezdirir. Matthew ise, Québec’teki bir devlet dairesindeki anlamsız işinden ayrılarak annesini ziyaret etmek için gizemli bir yolculuğa çıkar. Mekân, zaman ve kimliklerin absürt bir yanılsama içerisinde harmanlandığı bu deneysel komedide, olay örgüsü ardı ardına döngülenecekmişçesine tamamlanarak yeniden başladığı yere ulaşır.

77. Cannes Film Festivali’nde Director’s Fortnight Chantal Akerman Seyirci Ödülü’ne layık görülen film, dünya çapında birçok film festivalinde gösterilmiş ve büyük beğeni toplamıştır. Kanadalı yönetmen Matthew Rankin’in hem yönettiği hem oynadığı hem de senaristliğini paylaştığı Une Langue Universelle, yani Evrensel Dil, Farsça ve Fransızca’yı farklı bir gerçeklikte harmanlarken, doğu ve batı kültürlerini gerek tarihleri gerek dilleri gerekse toplumsal değer ve alışkanlıkları bağlamında takip etmesi keyifli bir geçişkenlikte buluşturur.

Nitekim bu kültürlerarasılığı işlemek üzere İran’ın seçilmiş olması bir tesadüf değildir. Une Langue Universelle’i “anılarını, memleketi Winnipeg’i ve çocukluğunu anlatan bir film” olarak tanımlayan Rankin, 1931 yılında buzun içinde sıkışmış iki dolarlık bir madeni para bulan büyükannesinin hikâyesinden esinlendiğini anlatır. Bu hikâye ona, genellikle yetişkinlerin dünyasında yolunu bulmak zorunda kalan çocuklarla ilgili hikâyeler anlatan, 1969’da İranlı auteur Abbas Kiarostami tarafından kurulmuş Kanoon Enstitüsü’nün çocuk filmlerini ve oldukça şiirsel ve hümanist bulduğu İran sinemasını hatırlatır. Öte yandan yönetmen, kendisinin de temsilcileri arasında bulunduğu Kanada bağımsız sinemasının gerçek üstücü Winnipeg mizahından ve Québec sinemasının melankolik estetiğinden beslenen Une Langue Universelle’de, birbirine zıt denebilecek tarzları ustalıkla bir araya getirir. Böylelikle doğunun içeriğini batının biçiminin şekillendirdiği, mekân ve dil algısını alt üst eden evrensel bir dil örülmüş olur.

Farklı coğrafyalarda hüküm süren iki dünyanın ayrılığı da benzerliği de filmin hemen hemen tüm katmanlarına özenle işlenmiştir. Bu paralel dünyada Tahran, Farsça’nın konuşulduğu, Kanada merkezli fast-food zinciri Tim Hortons’un bir çay salonuna dönüştüğü, hindilerin ve ayaklı Noel ağaçlarının sokaklarında serbestçe dolaştığı bir şehir hâline gelen Winnipeg’in adeta üzerine yerleştirilmiştir. Winnipeg ve Tahran’ın mimari açıdan ilginç bir şekilde benzer olduğunu öne süren yönetmenin bu mekân füzyonuna bakışında dış mekânlar olabildiğince geometrik, düzenli, üniform ve pastel renk paletinin hakimiyetindeyken iç mekânlar alabildiğine canlı, rengârenk ve........

© Film Hafızası