Norveçliler, kişi başına gelir açısından bakıldığında muhtemelen dünyanın en zengin ulusu. Kişi başına düşen gelir, tüm büyük ekonomilerden daha yüksek; yalnızca İsviçre, Lüksemburg ve Monako gibi vergi cennetleri Norveç’in önünde. Ancak bu tablo, derin eşitsizlikleri gizliyor. Diğer kapitalist ekonomilerde olduğu gibi Norveç’te de gelir ve servet dağılımı oldukça adaletsiz.

İskandinav ülkeleri genellikle sosyal demokrat geçmişleriyle en düşük eşitsizlik ve yoksulluğa sahip coğrafyalar olarak anılır. Ama bu gerçek son 30 yılda eridi. Gelir eşitsizliğini ölçen gini endeksi, 1990’da 0,25 iken 2020’lerde 0,40’a yaklaştı. Bu oran artık birçok gelişmiş ülkenin üzerinde.

Servet dağılımında uçurum daha da derin. Norveçlilerin yalnızca yüzde 1’i ülke servetinin yüzde 22’sini elinde tutarken, alt yarıyı oluşturan yetişkinlerin payı sadece yüzde 3,6. Dolayısıyla Norveç, sosyal demokrat bir cennet olmaktan uzak.

Artan eşitsizlik, seçmenlerin en önemli gündemlerinden biri. 7-13 Ağustos tarihli Aftenposten anketine göre, Norveçlilerin birinci kaygısı eşitsizlik. Ülkede 1892’den beri servet vergisi (formuesskatt) uygulanıyor. İspanya ve İsviçre ile birlikte sermayeyi bu şekilde vergilendiren üç Avrupa ülkesinden biri. Bugünkü oran, 1,7 milyon kronun (125 bin £) üzerinde varlığı olanlar için yüzde 1, 20,7 milyon kronun üzerinde varlığı olanlar için yüzde 1,1.

Vergi her yıl toplanıyor; taşınmazların, tasarrufların, yatırımların ve hisselerin toplam değerinden borçlar düşülüyor. Özel şirketler de sahiplerinin serveti sayılıyor. Bazı indirimler var: Örneğin, vatandaşların birincil konutlarının yalnızca yüzde 25’i vergilendiriliyor. Yılda yaklaşık 32 milyar kron (3 milyar $) gelir sağlayan bu vergi, 725 bin kişiyi etkiliyor; çoğu küçük miktarlar ödüyor.

Milyarderler ise en çok etkilenen kesim. Yüksek sesle şikâyet etseler de servetlerini büyütmeye devam ediyorlar. 2024’te en zengin 400 kişinin toplam serveti 2,139 trilyon krona ulaştı; sadece bir yılda yüzde 14 artış demek. Kapital dergisine göre, bu servetin yarısı yurtdışına taşınmış ailelerin kontrolünde. İşçi Partisi vergiyi artırınca 30 milyarder ülkeyi terk etti. Bugünkü seçim, zenginlerin ve sağcı........

© Aydınlık