Diğer

15 Kasım 2025

Yevgeni Zamyatin

Olay çok uzak bir gelecekte geçer. Tekmil yerkürenin Tek Devlet’in egemenliğine girmesinin üstünden bir yıl geçmiştir. Uzay gemisi Integral, dünyadışı gezegenleri ele geçirmek, oralardaki “yabanıl” varlıkları “aklın” boyunduruğu altına almak amacıyla kalkış hazırlığındadır. Projenin başmühendisi, uzay gemisinde uygulanmasını istediği bir günce tutar ve Tek Devlet’teki hayatı anlatır:

Tek Devlet, matematiksel bir verimlilik ve kesinlikle denetlenmektedir. Devlet’in başında oybirliğiyle sürekli yeniden seçilen bir “Velinimet” vardır. Yurttaşların özel hayatlarının olmadığı, ad yerine numaralarla çağrıldığı, birörnek giysiler giyip yapay yiyeceklerle beslendiği, cinsel hayatlarının bile yetkililerce düzenlendiği bir devlettir bu.

İnsanlar devletin kolayca gözetleyebileceği cam binalarda yaşarlar. Gizli Polis örgütünün ya da Muhafızlar Bürosu’nun sürekli gözetimi altındadırlar. Örneğin, başmühendis D-503’ün sevgilisi O-90’ın onu ancak belirli gecelerde ziyaret etmesine izin verilir, ama çocuk doğuramayacak kadar kısa boylu bulunduğu için doğum yapmasına izin verilmez, sanırım o Tek Devlet’e kısa boylu bir çocuk gelmesi istenmediğinden.

En çarpıcı noktalardan biri de, başmühendis D-503’ün rüyalar görmeye başladığında bundan çok tedirgin olmasıdır, çünkü Tek Devlet’te rüya görmek, hatta hayal kurmak akıl hastalığının ya da ruhsal bozukluğun belirtisidir. Bilim insanları, imgelemden sorumlu sinir merkezinin yerini saptamışlardır ve bu “hastalığı” x ışını tedavisiyle iyileştirirler.

* * *

Rus yazar Yevgeni Zamyatin’in Biz adlı romanını ilk kez 1980’li yıllarda İngilizcesinden okumuştum. Yıllar sonra kitabı Barış Zeren’in (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Modern Klasikler Dizisi) ve Eyüp Karakuş’un (Can Modern) Rusça aslından yaptıkları çevirilerden yetek niden okudum. Bu yeniden okumalar ilginçtir. Hele üstünden epeyce bir zaman geçmişse yeni bir kitabı okumuş gibi olursunuz. Kaldı ki, her yeniden okuma beraberinde yalnızca yeni bir kitabı değil, yeni bir okuru da getirmez mi? Kitap sözcüğü sözcüğüne aynıdır, metinde değişen bir şey yoktur; ama siz aynı siz olmadığınız, yaşadığınız dönem de aynı dönem olmadığı için, yıllar önce okuduğunuz kitaptan bambaşka tatlar alır, apayrı anlamlar çıkarırsınız.

* * *

Zamyatin’in Biz’inin, George Orwell’in 1984’üne de, Aldous Huxley’nin Cesur Yeni Dünya’sına da esin kaynağı olduğu söylenir. Bana kalırsa, bu üç klasik distopya arasında benzerlikler de var, benzemezlikler de. Ama farklı biçimlerde de olsa, cinsel ilişkiler bu üç totaliter düzende de bir sorun........

© T24