Diğer

02 Eylül 2025

Karl Marx

Antroposen üzerine çok yazdım. Bugün tekrar dönüyorum aynı konuya. Bu sefer 19.yüzyıl düşüncesi içinden geçen birisiyle bu konuya geri gelmek istiyorum. Kapitalizmin ve Kapitalin analizini yapan Marx’ın üretim üzerine olan kavramlarına baktığımızda, onun daha çok emek ile ilişkisi ön plana çıkartıldı. Dolayısıyla emekçi de emeğini harcayan insana verilen isimdi. Lenin’in sayesinde, belki de SSCB’de 1917 devrimiyle, Rusya’da Marx uzun yıllar hatta yüzyıl boyunca en önemli sosyal alan ekonomisinin düşünürü oldu.

Diyalektik düşüncesini, Aristoteles’ten beri gelen ve statik bir skolastik düşüncenin önüne geçen bir yöntemi Hegel’den ödünç alarak yaygınlaştırdı. Her ne kadar 1960’lı yıllarda Diyalektik Materyalizmden Tarihi Materyalizmi ayırmak üzere ortaya Althusser gibi bir yapısalcı düşünür çıkmış olsa bile ve diyalektik düşünce bu dönemin ortamında pek tatmin edici gibi gelmese de neticede diyalektik yöntem, dönüşümün düşüncesi olarak oynak bir metodu öne çıkarmasını bildi. Lenin, Marx’ın teorisinin pratiğini gerçekleştirdi. Bilhassa İkinci Dünya Savaşı’nda Nazilere karşı Stalin’in Stalingrad zaferi entelektüel dünyayı SSCB’nin kendisine çevirmişti. Bu dönemde Gulag arka planda kalmıştı. Anti-Semitizm de aynı şekilde.

1970’lerin başında, dünya o sırada, “Gulag Takım Adaları (1918-1956)” adlı kitabıyla Aleksandr Soljenitsın sayesinde SSCB’de bir katliam yapıldığını öğrendi ve tavırlar artık başka Marksist pratiklere doğru bakmaya yöneldi. Zaten 1960’larda etkili olan Mao’nun Çin devrimi, Arnavutluk, Yugoslavya Federalist pratiği derken 1989’da Berlin duvarının yıkılması ve SSCB’nin çöküşüyle Marx da bir kenara bırakıldı.

Gerçi bu sırada 1993’te Fransız filozof Jacques Derrida, Marx üzerine bir kitap yayınladı: Marx’ın bu sefer “Hayaletlerinden” söz etmekteydi. Bir hayalet kol gezmekteydi: Marx. Başka bir filozof Gilles Deleuze’ün Marx üzerine bir kitap yayınlayacağı rivayetleri dolaştı ama Deleuze’ün nefesi kalmamıştı. 2007 yılında David Harvey bu görevi “sermayenin coğrafyasıyla” üstlendi. T. Negri ve M. Hard bu açıdan bakıldığında “öteki küreselleşmeciler”........

© T24