İmar mevzuatında “ruhsat muafiyeti” kavramı, yalnızca teknik bir ayrıntı değil; geçmiş ile bugün arasındaki hukuki sınır çizgisidir. 1956 tarihli ilk düzenlemelerden 1985’te yürürlüğe giren 3194 sayılı İmar Kanunu’na, köylerin mahalleye dönüştürülmesine dair 6360 sayılı Kanun’a kadar pek çok hüküm, yapının inşa edildiği zaman ve mekâna göre ruhsat zorunluluğunu farklılaştırmıştır. Yargı kararları da bu farklılıkların nasıl uygulanacağına ışık tutmuş, hangi yapının gerçekten ruhsatsız, hangisinin ise kanun gereği ruhsat muafiyeti kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Bu makale, inşa tarihi ve konumuna bağlı ruhsat muafiyetlerini yargı içtihatlarıyla birlikte ele alarak, uygulamada en çok tartışma yaratan noktaları açıklığa kavuşturmayı amaçlamaktadır.

Bu tartışma yalnızca hangi yapının ruhsat muafiyeti kapsamında sayılacağıyla sınırlı değildir; gecekonduların özel konumu, mahalleye dönüştürülen köylerdeki af niteliğindeki düzenlemeler ve ruhsat muafiyetine sahip yapılarda tadilat işlemleri de hukuki belirsizliklerin odağında yer almaktadır.

1957 ÖNCESİ:

Halihazırda yürürlükte bulunan 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 9 Kasım 1985 tarihinde yürürlüğe girmesiyle bütün illerin belediye ve mücavir alan sınırları ile bu alanların dışı tümüyle ilgili mevzuat kapsamına alınmış ve bu alanlarda uygulanacak hususlar Kanun yanında “Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir. Ancak bu kanunun yürürlüğe girdiği 1985 yılından önce inşa edilen yapılar hakkında yapıldıkları yer ve yapılış tarihleri bakımından getirilen ruhsat/izin muafiyetleri bulunmaktadır.

3194 sayılı Kanundan önce uygulanan, 16.07.1956 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan (mülga) 6785 sayılı İmar Kanunu ile belediye sınırları içinde yapılacak bütün yapılar için belediyeden ruhsat alınmasının mecburi olduğu düzenlenmiştir. Bu kanunun yürürlük tarihi olan 17 Ocak 1957 tarihinden önce yapılan yapılar, inşa edildikleri zaman kanun yürürlükte olmadığından ruhsattan muaf sayılmıştır.

1957’deki düzenlemede sadece belediye sınırlarındaki yapılar için ruhsat alma mecburiyeti getirildiğinden, belediye sınırları dışındaki yapılar için aşağıda detaylarını verdiğimiz 1975 sonrası imar düzeni kapsamına alınana kadar ruhsat muafiyeti devam etmiştir.

Belediye sınırları içerisinde yapılacak bütün yapılara ruhsat mecburiyeti getiren 17 Ocak 1957 tarihinde yürürlüğe giren bu düzenlemeden önce inşa edilen yapılar imar mevzuatına uygun inşa edilerek kullanma izni alınmış yapılar olarak kabul edilir. Yapılış tarihine bakılmaksızın gecekondular bu hükmün dışında tutulmuştur. (Danıştay 14. D., E. 2015/2802 K. 2018/5609 T. 24.9.2018)

1975-1983 ARASI:

2-6785 sayılı İmar Kanunu’nun Ek madde 8 kapsamına giren alanlarda 10 Ocak 1975 tarihinden önce yapılmış yapılar:

Bir köyde 1980’de yapılan yapının 2023’te ruhsatsız diye yıkımı talep edilirse, Danıştay içtihatları bu yapıyı ruhsat muafiyeti kapsamında değerlendirmektedir

6785 sayılı (mülga) İmar Kanunu’na 1065 sayılı kanunla eklenen Ek 7. ve Ek 8. maddeleri ile aşağıda listesini verdiğimiz illerin belediye ve mücavir alanları dışındaki alanları Bakanlar Kuruluna verilen yetki kapsamında 1975 yılından başlayarak 1983 yılına kadar Bakanlar Kurulu kararı ile imar düzenine geçirilmiştir. İllerin imar düzenine geçirilme tarihinden önce belediye ve mücavir alan sınırları dışında inşa edilen yapılarda yapı ruhsatı aranmaz. (Danıştay 14. D., E. 2014/1317 K.2016/3790 T. 12.5.2016)

İlk olarak; 10 Ocak 1975 günlü, 15114 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 17.12.1974 sayılı, 7/9163 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile; Adana, Afyon, Ankara, Antalya, Artvin, Aydın,........

© Hukuki Haber