Katolik kilise ayinlerini hiç izlemediyseniz de fotoğraf ya da filmlerden aşina olmalısınız. Katolik din adamları, önlerinde diz kırmış inananlara, kimi zaman da kalabalığa doğru, sağ kollarını hafifçe kaldırıp, ellerinin baş, işaret ve orta parmakları açık, diğer iki parmak avuç içine kapalı olmak üzere havada bir haç işareti çizer. “Benedictio Latina” adıyla bilinen bu hareket inananları kutsama amacıyla yapılır (Benedictio “kutsama” demektir). Katoliklerin, ilk olarak Aziz Petrus tarafından yapıldığını öne sürdüğü ve yaşattığı bu hareketin köken olarak aslında çok daha eskilere, az bilinen bir Anadolu/Trakya tanrısı olan Sabazios’a dayandığını duymak çok şaşırtıcı gelebilir.

Günümüzde pek adı bilinir olmasa da MÖ 5. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar Akdeniz dünyasının pek çok yerinde tapınılmış bir tanrı Sabazios. Kökeni ve özellikleri konusunda henüz tam bir görüş birliği sağlanmasa da onun Friglerin en önemli tanrılarından biri olduğu biliniyor. Kimi araştırmacılar onun Trakya kökenli olduğunu öne sürmekte; Friglerin MÖ 1200’lerde Balkanlardan Anadolu’ya göç eden bir kavim olduğunu düşünürsek Sabazios kültünün onlarla birlikte Anadolu’ya taşınması akla yakın; ama Sabazios’la ilgili en eski yazıtların Trakya’da değil Frigya’da bulunduğunu da eklemeliyiz.

Kökeni ne olursa olsun ilginç bir tanrı Sabazios; bir kere at binici bir tanrı, antik Anadolu ve Yunanistan coğrafyasında pek görülmeyen bir şey bu. Sonra, bir çeşit “hava tanrısı” ve bu özelliğiyle Zeus’a benziyor ama öte yandan da bir yeniden doğuş tanrısı Sabazios, safkan Anadolu tanrıçası Kibele’yle yakından bağlantılı, hatta onun oğlu olduğu yer alıyor kimi yazıtlarda; Frigyalılara tarımı onun öğrettiğine inanılıyor örneğin.

[Efsaneye göre, Sabazios’un annesi bir gün ormanda gezerken bir yılan tarafından ısırılınca hamile kalır (bazı kaynaklarda Zeus’un bir yılan haline bürünerek Persephone’yi hamile bıraktığı anlatılır). Ancak bebek doğum sırasında yaşamını kaybeder ve annesi tarafından dağda bir mağaraya gömülür. Fakat bir süre sonra Sabazios mağaranın ağzında capcanlı belirir. Bu yüzden Frigyalılar Sabazios’un ölümü ve geri dönüşünü doğanın yıllık döngüsüyle eşitler ve bugünü büyük bir coşkuyla kutlar (büyük olasılıkla doğanın canlandığı Nisan aylarında).]

Diğer yandan Sabazios gnostik/ezoterik bir tanrı, herkese açık olmayan bir kültü var ve ancak rahipler tarafından yapılan inisiyasyon (kabul, geçiş) törenleriyle takipçilerine aktarılıyor. Sabazios zamanla Yunan tanrısı Dionysos’a esin vermiş ya da Dionysos’la bütünleşmiş denilebilir; her iki inanışta da kendinden geçme (vecd, ekstazi), coşku ve bereket ritüelleri ön planda yer alır.

[Hellen ve Roma yazınında Sabazios’un Frigyalı kimliği sıkça ifade edilmiştir.........

© Gazete Pencere