İsveç’li oyun yazarı ve yönetmen İngmar Bergman’a sormuşlar; -“Gidişat çok kötü, dünya nasıl kurtulacak?”-

“Utanç” demiş Bergman, “dünyayı bir tek utanan insanlar kurtarabilir.”

“Çünkü utanmak ‘kibir’ denilen en büyük günahın panzehirizdir. Yalanın, iftiranın, hırsızlığın, pişkinliğin, arsızlığın önündeki en büyük engeldir. Başını öne eğebilen, yüzü kızaran, özür dileyebilen insanları görmeye ihtiyacımız var… Çevresini azarlayan, hakaret eden, küçük gören, kendini herkesin üzerinde gören tiplerin yüzleri asla kızarmaz. Onlar gerektiğinde kendilerini her şeyin üzerinde görürler.”

Bir başyapıt sayılan Yedinci Mühür isimli filminde ölümü sorgulayan Bergman, 2007 yılında 89 yaşında iken tatmış ölümü. Bu cümleleri nerede, nasıl ve neden söylediğine dair bir bilgi yok. Fakat bu sözler, ülkemizde internet aracılığı ile epey bir paylaşılmış. Bu paylaşımlar, Bergman’ın bahsettiği “utanan insan” ihtiyacımızın son dönemde daha da arttığını gösteriyor.

TDK, “Utanmak” kelimesi ile birlikte arlanma, utanç, haya, yüz, hicap, teeddüp kelimelerine de yer veriyor. Benzerliklerinin yanında farklılıkları olan kelimeler bunlar. Konumuz itibarı ile bizim üzerinde duracağımız daha çok utanmak ve haya kelimeleri olacak.

Utanmak onur kırıcı, ahlaka uymayan veya uygunsuz algılanan bir davranış sergilemekten kaynaklanan mahcubiyet veya küçük düşme duygusudur. Haya kelimesi de “utanma, çekinme” gibi anlamları olan bir kelime. Tamamı güzel ahlaktan ibaret olan İslam dininde önemli bir yeri olan Haya: “Nefsin isteği ile yaptığı çirkin davranışlarından rahatsızlık duyarak onları terk etme veya kötü bir işin yapılmasından ya da iyi bir işin terk edilmesinden dolayı insanın yüzünü kızartan sıkıntı” olarak tanımlanıyor.

Dr. Ercan Kesal, 1959 Nevşehir doğumlu sinema ve tiyatro oyuncumuz. Aynı zamanda bir hekim ve bir yazar. Bloğunda “AHLAK UTANMAYI BİLMEKTİR” başlığı ile birkaç tane yaşanmış utanma hikayesi anlatmış. Bunlardan bir tanesi de kendi anısı:

-1970’li yıllar, Avanos. Yazın ilk günleri. Evin önünde bir kamyonet duruyor. Kayseri’den yüz çuval şeker gelmiş.........

© Dikgazete.com