1960-1980 tarihleri arasında ülkemizde üç askeri darbe oldu. 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980.

Kimi yazarlar tüm bu askeri hareketleri bir torbanın içine koyarlar ve hepsinin lanetlenmesi gerektiğini belirtirler.

Oysa yapılış biçimleri ve sonuçları bakımından bu üç askeri hareket birbirleriyle eş değillerdir.

27 Mayıs 1960 Demokrat Parti’nin (DP) hukuk dışı kararlarının birikmesi sonucu adeta bir patlamadır. 14 Mayıs 1950’de yapılan demokratik ve adil seçimlerde DP seçimleri kazandı. DP ileri gelenleri ve bütün dünya, iktidarın yeni partiye devredilmesi konusundan “tereddüt” yaşıyorlardı.

Milli Mücadele’yi başarmış, devrimleri yapmış, 27 yıl kesintisiz iktidarda kalmış Atatürk’ün kurduğu CHP ne yapacaktı, iktidarı devredecek miydi?

Seçim gecesi, sandıklardan sonuçlar geldikçe tereddüde düşen İstanbul’daki I. Ordu komutanı Çankaya’ya müracaat etmiş, müdahale önerisinde bulunmuştu. Cumhurbaşkanı İnönü, bu öneriye itibar etmedi. “Seçim bitmiştir, sonuçlar alınmıştır, demokrasinin gereği yapılacaktır” dedi. Kısa bir süre içinde iktidar DP’ye barış ve hukuk ilkeleri içinde devredildi. İktidarın barış içinde seçimleri kazanan DP’ye devredilmesi insanlık ve dünya demokrasi tarihinde olağanüstü bir demokrasi hareketi olarak yer aldı.

Siyaset bilimci Dankwart Rustow, bir makalesinde 14 Mayıs 1950’de iktidarın barış içinde devredilmesini şöyle yorumlar: “İsmet İnönü, demokrasiyi geliştirmek için diktatörlük gücünü gönüllü olarak kısıtlayan dünyanın tek devlet adamı olma onurunu korumaktadır.”

Prof. Bernard Lewis de 1950 seçimlerinin “Atatürk Devrimlerini tamamlayan ikinci bir devrim ve CHP’nin en büyük başarısı” olduğunu belirtmektedir.

Bu demokratik hareket ne yazık ki fazla sürmedi. İktidara gelen DP’nin ilk işi Halkevlerini ve Köy Enstitülerini kapatmak, ardından CHP’nin sandalye-masa dahil tüm mallarını elinden almak oldu. 1954 seçimlerinde kendisine oy vermeyen Kırşehir ilini ilçe ve Kastamonu’nun Abana ilçesini de nahiye yaptı.

1957 seçimlerinde DP oy kaybedince demokrasi dışı hareketlere başvurdu. Basın özgürlüğü kısıtlandı. Halkı birbirinden ayırmaya,........

© Cumhuriyet