Diğer

T24 Haftalık Yazarı

18 Mayıs 2025

Orta Amerika'nın küçük ülkesi El Salvador'un Devlet Başkanı Nayib Bukele dünyada sayısı artan diğer popülist otokratlar arasında nispeten genç ve karizmatik kişiliğiyle ve hukuku ayaklar altına alan uygulamalarıyla önde gidenlerdendir.

Hem giyimiyle hem söylemiyle alışılmış siyasetçi profiline uymayan Bukele dijital çağın lider vitrininde olmaya adaydır. Ancak onu sadece genç, Twitter aktif ve kripto meraklısı bir lider olarak tanımlamak yetmez. Bukele aynı zamanda derin bir kutuplaşmanın, yoğun bir halk desteğinin ve ciddi tartışmaların da merkezindedir.

1981 doğumlu bir iş adamı olan Nayib Bukele'nin dedesi Filistin'den göç eden bir Hristiyan Arap’tı. Babası sonradan Müslüman bir imam oldu ve El Salvador'da dört cami yaptırttı. Annesi bir Katolik'ti.

Nayib Bukele nispeten kısa siyasi hayatında tüm otokratların ortak uygulaması klasik "Böl ve yönet" anlayışıyla hareket etti. İki büyük siyasi partideki geleneksel politikacıların gırtlaklarına kadar yolsuzluk batağına saplanmış olmalarından ve halkın onlardan yaka silkmesinden yararlandı ve aradan sıyrılarak öne geçti. Geleneksel siyaset anlayışını alt üst ederek hem büyük bir halk desteği kazandı hem de otoriterlik eleştirilerinin hedefi haline geldi.

Nayib Bukele 2019’da başkan seçilmeden önce El Salvador’da iki büyük parti (ARENA ve FMLN) ülkenin siyasi hayatını domine ediyordu. Ancak Bukele bu partilerin dışında, sosyal medyayı etkili kullanan, gençlere hitap eden ve "yolsuzluğa sıfır tolerans" vaadiyle ortaya çıkan bir alternatif olarak yükseldi.

Bukele geleneksel sağ ve sol partilerin yozlaşmış ve etkisiz olduğu yönünde bir söylem geliştirerek halkın sisteme olan öfkesini kendi lehine çevirdi. Eski partilerin yıllarca çözümsüz bıraktığı sorunlara hızlı ve radikal çözümler sunması onu bir reformist figür olarak öne çıkardı. Seçmenler Bukele’yi statükoyu yıkan ve yeni bir düzen kuran lider olarak gördüler.

Bukele’nin en çok konuşulan politikası ülkeyi uzun yıllardır kasıp kavuran çetelerle, özellikle MS-13 ve Barrio 18 ile mücadelesi oldu. 2022’de olağanüstü hal ilan ederek binlerce şüpheliyi tutuklattı. Bu hamle suç oranlarında ciddi bir düşüşe yol açtı ve halkın büyük çoğunluğu tarafından destek gördü. Ancak aynı zamanda insan hakları ihlalleri ve keyfi tutuklamalar nedeniyle uluslararası eleştirilerin de odağına yerleşti.

2019'da El Salvador'da cinayet oranı 100.000 kişi başına 38'di. Bukele Bölgesel Kontrol Planı adlı çete karşıtı programı uyguladı ve ilk yıl cinayetler yüzde 50 azaldı. Ancak bu ani düşüş kısmen bir Latin kurnazlığının sonucuydu. Gazeteler ve ABD Dışişleri Bakanlığı Bukele'yi cinayet oranını düşürmek için çetelerle gizlice pazarlık yapmakla suçladı.

2023'te cinayet oranı 100.000'de 2,4'e düştü.

El Salvador’un en büyük sorunlarından biri olan çete şiddeti Bukele’nin en çok destek topladığı alandı. Megacárcel adı verilen dev hapishane projeleri, binlerce çete üyesinin gözaltına alınması ve olağanüstü hal uygulamaları halkın güvenliğini sağlamaya yönelik radikal adımlar olarak takdir toplasa da insan hakları ihlalleri konusunda ciddi eleştirileri de beraberinde getirdi. El Salvador'lular "Güvenlik mi, özgürlük mü?" sorusunu gittikçe daha fazla sordular ve anlaşılan tercihlerini güvenlikten yana kullandılar.

El Salvador uzun yıllar boyunca çetelerin etkisi altında acı çekmiş bir ülkeydi. Bukele’nin en dikkat çeken politikalarından biri de bu soruna karşı yürüttüğü “mano dura” (sert el) politikası oldu. 2022 yılında ilan edilen olağanüstü hal süresince on binlerce çete üyesi tutuklandı. Cezaevleri genişletildi, disiplin sıkılaştırıldı ve çetelerin hareket alanı büyük ölçüde daraltıldı. Güvenlik elemanı ya da hapishane gardiyanı olmak büyük kitlelere iş ve ekmek sağladı.

Bu politikalar insan hakları örgütlerinin tepkisini çekse de halk arasında büyük destek gördü. Çünkü sokaklar daha güvenli hale gelmiş ve suç oranlarında gözle görülür bir düşüş yaşanmıştı.

2021’de Bukele dünyada bir ilke imza atarak Bitcoin’i ABD dolarının yanı sıra resmi para birimi olarak kabul etti. Bu hamle küresel finans çevrelerinde büyük tartışmalara yol açtı. Bukele’nin bu adımı ülkeyi kripto para ekosisteminin merkezlerinden biri ve bir........

© T24