Diğer

T24 Haftalık Yazarı

24 Ağustos 2025

Üzerinde “Evo” yazan geçersiz bir oy pusulası

Bolivya’da 17 Ağustos’ta yapılan başkanlık seçimlerinde hiçbir adayın gerekli salt çoğunluğu sağlayamaması üzerine, ülkenin 1982’de demokrasiye dönmesinden bu yana ilk kez başkanlık seçimleri ikinci tura kaldı.

19 Ekim’de yapılacak olan ikinci turda, oyların yüzde 32’sini alan merkez sağcı Senatör Rodrigo Paz Pereira ile yüzde 26 oy alan sağcı eski Başkan Jorge “Tuto” Quiroga yarışacak.

Bu da Bolivyalıların yirmi yıl sonra ilk kez solcu olmayan bir adayı seçecekleri anlamına geliyor.

MAS (Sosyalizme Doğru Hareket Partisi) içindeki bölünmenin ardından solun bu seçimde kan kaybedeceği öngörülüyordu. Ancak sol, beklenenin de ötesinde o kadar büyük bir kayıp yaşadı ki en iyi performansı gösteren solcu aday Andrónico Rodríguez bile geçerli oyların ancak yüzde 8’ini alabildi.

Mevcut hükûmetin içinden bir figür olan ve Başkan Luis Arce’nin vazgeçmesiyle MAS tarafından aday gösterilen Eduardo del Castillo’nun oy oranı ise sadece yüzde 3’tü.

Solun oylarının nereye gittiğini anlamak için şu rakamlara bakmak yeterli:

6,9 milyon kişinin (kayıtlı seçmenin yüzde 87’sinin) oy kullandığı seçimde:

Geçerli oy sayısı 5,3 milyon.

Geçersiz oy sayısı yaklaşık 1,4 milyon. Boş oy sayısı ise 172 bin.

Bu tablonun tek bir sorumlusu var: Yaklaşık 20 yıldır Bolivya siyasetinin merkezinde olan Evo Morales.

Bolivyalıların yaklaşık 5’te 1’inin geçersiz oy kullanması onun etkisinin bir kanıtı. Zira bu seçimlerde aday olmasına izin verilmeyen eski Başkan Morales, Aralık 2024’te başlattığı kampanya ile kitlesine geçersiz oy kullanması için çağrıda bulundu.

Bolivya’da 2006’dan bu yana yapılan başkanlık seçimlerinde geçersiz oy oranı yüzde 5’i geçmemişti. Bu seçimde geçersiz oyların dört katına çıkarak rekor düzeye erişmiş olması, Morales’in kampanyasının karşılık bulduğunu gösteriyor.

Eski bir koka işçisi olan ve toplumsal mücadelenin tabanından gelen sendika lideri Evo Morales, 2005 seçimlerini kazanarak ülkesinin ilk yerli başkanı oldu.

2009’da yeni anayasanın kabulü ile birlikte yeniden seçimlere gidildi ve Morales ikinci kez başkan seçildi. Ancak Morales’e göre anayasa sonrası dönem esas alınırsa bu onun ilk başkanlığı sayılırdı.

Morales, 2014’te üçüncü kez seçildi. Anayasaya göre başkanlık iki dönemle sınırlıydı. Ancak Anayasa Mahkemesi, Morales’in ilk dönemini saymamış, bu nedenle adaylığına izin verilmişti.

2019’da dördüncü kez aday olmak isteyen Morales, anayasada dönem sınırlamasını kaldırmak için 2016’da bir referandum düzenledi. Halkın yüzde 51’i “hayır” dedi.

Referandum yenilgisine rağmen, Anayasa Mahkemesi 2017’de aldığı tartışmalı bir kararla dönem sınırlamasını “insan haklarına aykırı” saydı ve Morales’in yeniden aday olmasının önünü açtı.

2019 seçimlerinde Morales dördüncü kez aday oldu. Oy sayımında şeffaflık sorunları ortaya çıkınca ülkede büyük protestolar çıktı ve güvenlik güçleriyle şiddetli çatışmalar yaşandı. Krizi fırsat bilen ABD destekli muhalif gruplar, ordu ve polisin desteğiyle Morales’i istifaya zorladı. Morales, darbenin ardından Meksika’ya sürgüne gitti.

2020’de yapılan genel seçimleri MAS adayı Luis Arce açık ara kazandı. Ancak sürgünden dönen Morales ile Arce arasında yaşanan gerilim, sol içinde ciddi bir bölünmeye yol açtı.

2024 seçimleri işte bu gerilim içinde gerçekleşti. Görev süresince popülaritesinin düştüğünü gören Arce, yeniden aday olarak “oyları bölmek” ve “sağın yükselmesi riskini göze almak” istemediğini söyledi.

Morales ise bir kez daha aday olmak istiyordu. Ancak 2023 sonunda Anayasa Mahkemesi,........

© T24