Afganistan ve Pakistan arasındaki ilişkiler, son dönemde hiç olmadığı kadar gergin bir hâl almaya devam ediyor. İki ülke arasında sınır çatışmalarıyla başlayan bu gerilimlerin temelinde; uzun yıllardır çözülemeyen Durand Hattı ihtilafı, Pakistan’ın terör örgütü olarak tanıdığı ve Taliban tarafından desteklendiğini iddia ettiği (TTP Tehrik-i Taliban Pakistan/ Pakistan Talibanı Hareketi) meselesi, Taliban’ın Hindistan ile giderek geliştirdiği ilişkiler gibi kritik başlıklar bulunuyor. Ancak son günlerde bu anlaşmazlıklar yeni bir boyut kazanarak daha da derinleşmiş durumda.

Taraflar, karşı taraf üzerinde baskı kurmak için ellerindeki son kozları devreye sokuyor. Pakistan, son haftalarda Afganistan’a giden ticari konteynerleri ve kamyonları keyfî biçimde durdurarak Afgan ekonomisine ciddi bir darbe vurmayı hedefliyor. Buna karşılık Taliban ise uzun vadede Pakistan’ı büyük bir sorunla karşı karşıya bırakabilecek, Afganistan’dan Pakistan’a akan ve Pakistan için hayati öneme sahip su kaynaklarını kontrol altına alma stratejisi izliyor. Taliban yönetimi, yeni baraj projeleriyle bu suların akışını düzenleyebileceği mesajını veriyor.

Bu yazıda, Afganistan ile Pakistan arasındaki gerginliğin ticaret ve su güvenliği başlıklarında nasıl yeni bir aşamaya taşındığını inceleyecek ve söz konusu adımların her iki ülkeye olası etkilerini değerlendireceğiz.

Taliban Pakistan ile Ticari İlişkileri Kesmeye Hazırlanıyor

Taliban ve Pakistan arasında İstanbul’da yapılan görüşmeler, beklentilerin aksine bir sonuca ulaşmadı. Türkiye ve Katar’ın öncülüğünde başlatılan süreç önce Katar’da başlamış, ardından İstanbul’da iki tur hâlinde devam etmişti. Görüşmelerin sonunda taraflar birbirini suçlayarak sürecin sonuçsuz kaldığını, yalnızca geçici ateşkesin sürdürülmesi konusunda uzlaştıklarını açıkladı. Ateşkes her ne kadar geçici olarak devam etse de iki ülke arasında fiilen yeni bir soğuk savaş dönemi başlamış durumda.

Bu olayların akabinde Taliban yönetimi, iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin sona erdirileceğini duyurarak Afgan tüccarlara Pakistan’daki işlemlerini tamamlamaları için üç ay süre verdi. Afganistan Ticaret ve Sanayi Odası da salı günü yaptığı açıklamada, transit sorunlarının bu şekilde devam etmesi hâlinde Afganistan’ın Pakistan ile ticareti tamamen durdurmak zorunda kalacağını söyledi. Kurum, 2024 yılını Afganistan için “ticaret açısından en zor yıl” olarak nitelendirdi. Ticaret Odasına göre Pakistan, transit ve ticari anlaşmalara uymamakla suçlanıyor. Açıklamada, Afganistan’a ait 9 binden fazla konteynerin Karaçi Limanı’nda bekletildiği ve Afgan tüccarların her gün milyonlarca Pakistan rupisi demuraj ücreti ödediği belirtildi.

Afganistan Ticaret ve Sanayi Odası, Pakistan’ın tek taraflı olarak Afgan ticaretine engel çıkardığını, artan bürokratik engeller ve “çifte standartlı politikalar” nedeniyle ilişkilerin durma noktasına geldiğini vurguladı.

Odanın Başkan Yardımcısı Hanican Alkozay, durumu sert bir dille eleştirerek şöyle konuştu:

“Ekonomimize kasıtlı ve tek taraflı olarak zarar vermek istiyorlar. Afgan halkı kuru ekmekle idare eder ama Pakistan’ın yağını asla kullanmaz.”

İki Ülke Arasındaki Ticaretin Durumu

Afganistan ile Pakistan arasındaki ticaretin mevcut durumu, yıllık yaklaşık 1 milyar ABD doları seviyesinde bir hacme işaret etmektedir. 2025 yılının ilk altı ayında Pakistan’ın Afganistan’a ihracatı 712 milyon dolar, Afganistan’ın Pakistan’a ihracatı ise yaklaşık 277 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. Bu veriler iki ülkenin aslında güçlü ve karşılıklı bağımlılığa dayanan bir ekonomik ilişki içerisinde olduğunu göstermektedir; ancak siyasi ve güvenlik temelli gerginlikler bu potansiyelin tam anlamıyla kullanılmasını engellemektedir.

Ticari ilişkilerin tamamen kesilmesi, her iki ülke için de ciddi sonuçlar doğuracaktır. Afganistan açısından........

© Stratejik Düşünce Enstitüsü