En meşhur görüşlerinden biri olan ve Tanrı’yı doğadan ayrı bir varlık değil, bizzat doğanın kendisi olarak yorumlayan Baruch (Benedictus) Spinoza, 17. yüzyıl Avrupa felsefesinin en etkili düşünürlerinden biridir. Buna rağmen, 1656 yılında Amsterdam'daki Sefarad Yahudi Cemaati tarafından uzun süre dışlanmış ve hatta aforoz edilmiş bir figür olarak hafızalarda yer etmiştir. Spinoza, Yahudi geleneğinden kopmuş gibi görülse de eserleri Yahudi felsefi mirasının parçası olmaya devam etmiştir. Spinoza’nın Tanrı anlayışı, birey ve toplum üzerine görüşleri, aklın merkeziliği ve dinden bağımsız etik düşüncesi hem Aydınlanma Felsefesi’ne hem de modern Yahudi düşüncesine derin etkiler bırakmıştır. Günümüzde çevreci düşüncede başta eko-felsefe ve çevreci hareketlerde yankı bulan bu görüş, psikoloji ve bilişsel bilime bakıldığında bizi nörobilim ve davranış bilimine götürürken insan-merkezci olmayan ontolojilerde de kendini gösterir. Dini otoritelerin siyasetten ayrılması gerektiğini düşünen Spinoza, inanç özgürlüğü ve bireysel hakları merkeze alarak John Locke gibi düşünürleri........

© Şalom