(Merhum Muhammed Benek anısına)

İnsan mekânla var olur. Mekansız düşünemez ve hayal bile kuramaz. Varoluşsal olarak zaman ve mekan kavramı olmadan bir olguyu ve olayı ne kavrayabilir ne de iletebilir.

Her alanda ve her sanatta olduğu gibi sinema sanatında da zaman ve mekân faktörü olmadan mesaj verilemez. Zaten bazı teorisyenlere göre mekan varoluşsal bir durumdur. Varoluş da mekânsal bir durumdur.

Mekan, insanda ya zihinsel ya da fiziksel olarak vardır. Düşünün ki rüyada bile zaman olmasa da mekân hep vardır.

Işık-karanlık, gölge, kamera açıları, çerçeveleme ve müzik tonlamaları, dış alemden aktarmalar ve devretmeler gibi uygulamalar, izleyicinin mekana ait imajlarını ve algılarını yönlendirir. Onu bir sonraki sahnelere ve olaylara hazırlamış olur. Korku filmlerinde daha çok büyük ev, izbe şato, orman, uçurum, durgun ve ıssız göl kenarları vb. mekanlar ve mimariler kullanarak duygusal etkileşime köprü kurulması gibi.

Sinemada mekân, yaklaşım biçimi ve bakış açısına göre daima yeni anlamlara bürünür ve seyirciyi etkiler. Bu etkileşime “Psikolojik alt metin” denir. Yaygın olan misalleri hepimiz izlemişizdir. Beyaz perdede sonu gelmez koridorlar, labirent tipi odalar, gıcırdayan kapılar, karanlık ve sessiz ortamlar ve aniden yükselen fon müziği seyircileri psikolojik olarak daha çabuk etkiler. Bu pratikler, aynı zamanda sinema dilindeki anlatımı derinleştirir.

Mekân ya doğal ortamlarda ya da yapay dekorlarla stüdyolarda çekilir. Kolay sanılsa da doğal mekanlar da yapay-kurgusal alanlar kadar zor ve masraflıdır. Hangisi olursa olsun seyirciyi etkileyecek ve ikna edecek gerçekliğe uygun şekilde yansıtılması önemlidir. Aksi halde komik ve gülünç düşülür ki bu da kalite sorunu olarak yapımcıları olumsuz intibalara sürükler.

Mekan içinde çekim yaparken kamera açısının ve mesafenin de en az filmdeki aktörler kadar önemli rolü vardır. Düşünün ki, en yakınımız, en sevdiğimiz bir kişi bile sessizce yanımıza oturup burnu burnumuza değecek kadar sabit gözlerle yüzünü yüzümüze yaklaştırmış olsa kimyamız değişir ve psikolojik olarak tereddüt yaşarız. Perdede görüntülerin yakın plan çekimi........

© Risale Haber