TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ: DÜNÜ, BUGÜNÜ

Prof. Dr. Mustafa TÖZÜN

1970'lerde Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) küresel sağlıktaki eşitsizlikleri tespit etti. 1977'de "2000'e Kadar Herkes İçin Sağlık" hedefi belirlendi. Amaç, herkesin üretken bir yaşam sürmesini sağlayacak bir sağlık düzeyine ulaşmaktı. 1978 Alma-Ata Konferansı, Alma-Ata Bildirgesi'nin politikaları ve sağlık hizmetlerini şekillendirdiğini belirledi. Daha sonra, DSÖ Genel Kurulu'nda stratejiler geliştirildi (WHO, 1979).

Alma-ata Bildirgesi'ndeki Temel Sağlık Hizmetlerinin (TSH) orijinal tanımı: "Temel Sağlık Hizmetleri, toplumdaki bireylere ve ailelere, tam katılımları ve toplumun ve ülkenin, kendi kendine yetebilme ve kendi kaderini tayin etme ruhuyla gelişiminin her aşamasında karşılayabileceği bir maliyetle evrensel olarak erişilebilir hale getirilen, pratik, bilimsel olarak sağlam ve sosyal olarak kabul edilebilir yöntemlere ve teknolojiye dayalı, sunulması zorunlu sağlık bakımıdır." (Almaata Bildirgesi, 1978).

TSH'nin dört temeli şunlardır:

a) Sosyal eşitlik: Sağlık hizmeti doğuştan gelen bir haktır, özellikle uzak bölgelerde evrensel olarak erişilebilirdir ve sosyal adaleti yansıtır.

b) Öz sorumluluk/toplum katılımı: Bireyler sağlıklarını eğitim ve öz farkındalık yoluyla değerlendirmeli ve yönetmelidir. Sağlık hizmetlerinin planlanmasına kendileri ve toplum sorumlu bir şekilde katılmalıdır.

c) Sektörler arası iş birliği: Sağlık çok yönlüdür ve sektörler arası iş birliği gerektirir.

d) Uygun teknoloji: Hizmetlerin her kademesinde, o ülkeye uygun teknoloji kullanılmalıdır (Çakmur, 2024).

Almata-1978, TSH için “asgari bakım” kavramını kabul eder.

Her hükümet, ülke koşullarına göre hazırlanmış bir planla halkına aşağıdaki sekiz sağlık hizmetini sağlamaktan sorumludur:

1. Halkın sağlık eğitimi

2. Beslenme durumunun iyileştirilmesi

3. Temiz su ve sanitasyon sağlanması

4. Anne ve çocuk sağlığı ve aile planlaması

5. Başlıca bulaşıcı hastalıklara karşı aşılama

6. Endemik hastalıkların kontrolü

7. Yaygın hastalıkların uygun şekilde tedavisi

8. Temel ilaçların sağlanması (Karkee & Jha, 2010; Rifkin, 2018; Öztek, 2020).

1998'de, DSÖ Avrupa Bölgesi'nin "21. Yüzyıl İçin 21 Hedef" olarak bilinen sağlık 21 programı, tüm insanların sağlıklı yaşam beklentisini uzatmayı ve herkese yeterli ve kaliteli sağlık hizmeti sağlamayı amaçlıyordu. Amaç, Avrupa'daki sağlık eşitsizliklerini azaltmak ve herkes için daha iyi sağlık yaratmaktı.

Health21 için,

Daha iyi sağlık için iki ana amaç, bu nihai hedefe yönelik çabaları yönlendirir:

• İnsanların yaşamları boyunca........

© ngazete