İslam dininin anahtar terimlerinden biri olan cihadla ilgili yazılarımızın sonuna gelmiş bulunuyoruz. Sekiz yazıda anlattıklarımızın bir hülasasını yapmak icap ederse şu hususların altını çizebiliriz:

Arapça c-h-d kökünden gelen “cehd”in sözlükte güç, kuvvet, takat ve meşakkati ifade etmesi, bizim hayatımız boyunca eylem içinde olmamız gerektiğini ima eder. Cehd içinde olan kişi, kuvvetini ve tahammül gücünü son dayanma noktasına kadar kullanır. Her ne kadar yerine göre mesela binek hayvanları için kullanılsa da, cehd, mücahede ve cihad insanlar için kullanılır. Kur’ân-ı Kerîm’de bu manadaki kullanımı şöyledir:

“Sadakalar konusunda, mü’minlerden ek bağışlarda bulunanlarla cehdlerinden (gayret, çaba ve emeklerinden) başkasını bulamayanları yadırgayarak bunlarla alay edenler; Allah (asıl) onları alay konusu kılmıştır ve onlar için acı bir azab vardır. (et-Tevbe: 79)

Fıkıh (hukuk)ta kullanılan “ictihad” kelimesinin kökü de buna dayanır. İçtihad, hukuki bir meseleye çözüm bulmak isteyen kişinin kendi takat ve tahammül gücünü (bilgi birikimni) sonuna kadar kullanması demektir. “Reyimde, görüşümde cehd ettim” demek “fikri yorgunluk noktasına kadar gayret ettim” demektir, “cihad ve mücahede ise düşmana karşı savunma ve dayanma manalarını ifade eder.

Bazı kaynaklarda üç türlü cihaddan (açık düşman, şeytan ve nefs) söz edilmişse de, bana göre cihad iki türlüdür: Biri açık olan düşmana, diğeri şeytana ve nefse karşı olan cihad. Zira cihadın yöneldiği nihai maksat açısından, şeytana karşı cihat nefsin gayrımeşru istek ve tutkularına karşı cihatla aynı şeydir. Şeytan bizim nefsimizde yuvalanmış, damarlarımızda akan kanda mevcut bulunmaktadır. (Buhari, İ’tikâf, 11; Müslime, Müslim, Selam, 23.)

Kur’ân’ı Kerîm’de cihad’ın yukarıda sözünü ettiğimiz üç manası da çeşitli âyetlerde kullanılmıştır:

“Allah (yolunda) hakkıyla cihad ediniz.” (El-Hac: 78), “O (yurtlarından) hicret edenler ve Allah yolunda cihad edenler (yok mu) onlar Allah’ın rahmetini umabilirler.” (el-Bakara: 218), “İman edip te hicret edenler Allah yolunda mallarıyla ve nefisleriyle cihad edenler (muhacirleri) barındırıp yardım edenler (yok mu) işte onlar birbirlerinin velileridir.” (el-Enfal: 72)

Zikrettiğimiz bu âyetlerde cihad’ın fiilî çarpışma, İslâm düşmanlarına karşı ve silahlı direnme manalarında........

© Mir'at Haber