I tokom građanskog rata u BiH devedestih godina prošlog veka. Ove redove posebno posvećujem svim onim Srbima koji su bili primorani da napuste vekovna ognjišta i grobove predaka i prebegnu u Srbiju, spasavajući živote pred austrougarskim, nemačkim, hrvatskim i muslimanskim noževima. Dok je Srbija slobodna država – njihovo stradanje nikad neće biti zaboravljeno!

Već je Vidovdan 1914. bio simbol stradanja i uvod u pogrom Srba širom Bosne i Hercegovine. Na vest da je u Sarajevu izvršen atentat na austro-ugarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda, rulja muslimana i Hrvata okupila se ispred sarajevske katedrale, gde je slušala vatrene antisrpske govor bosanskog nadbiskupa Josipa Štadlera – nakon čega se zaputila u pljačkaški pohod na srpsku čaršiju. Muslimani i Hrvati su upadali u privatne stanove koje su pljačkali i uništavali, kada je ubijeno i dvoje Srba, dok je više od 50 bilo povređeno. Rulja je napala i uništila hotel Evropu, najveći hotel u Sarajevu, a zatim je stradao veliki broj objekata kao što su radnje sa ćiriličnim natpisima, banke, škole i pravoslavni hramovi. Rušilačke demonstracije su se proširile i na druge gradove kao što su Mostar, Doboj, Livno, Travnik, Zavidovići, Čapljina, Stolac, Maglaj, Zenica, Vareš i Bugojno. U svim ovim mestima demolirana je imovina srpskih škola, kulturno-prosvetnih društava i uglednih pojedinaca, a u pojedinim mestima bilo je i ljudskih žrtava. Ovi pogromi su ostavili snažan utisak na savremenike, pogotovo na Ivu Andrića koji je o njima verno pisao u svojim romanima „Na Drini ćuprija“ i „Gospođica“.

Ali ovo je bio rat pre rata. Čitava antisrpska histerija, koja je našla oduška u ovim danima, dešavala se pre nego što je Austro-Ugarska objavila rat Srbiji.

Kada je u avgustu 1914. Austro-Ugarska napala Srbiju, muslimani i Hrvati su pored masovnog učešća u pohodu protiv svog suseda, pristupili i jedinicama šuckora. Ova paravojska, koja je brojala oko 20.000 pripadnika, počinila je veliki broj zločina nad Srbima u BiH. Žrtve šuckora nisu imale pravo na suđenje, pa je tako Podravanje, selo u blizini Srebrenice, spaljeno, a njegovi žitelji pobijeni. Žrtve su ubijane bez obzira na pol i uzrast, nakon čega su njihovi leševi bili skrnavljeni. Isto mesto doživeće ponovna stradanja u svakom verskom sukobu u Jugoslaviji.

Pored šuckora, austro-ugarska vojska i policija su takođe pokrenule organizovani teror, pa je na hiljade Srba uzeto za taoce. Vlast je formirala preki sud koji je na smrt osudio veliki broj Srba, a kasnije su vođeni i zloglasni „veleizdajnički procesi“, koji su zbog vanredno visokog broja smrtnih kazni........

© Informer