Tchaikovsky’nin ölümü hakkında yazılmış ve akademi için sert sayılabilecek bir üslup takınmış makalelerin sayısı şaşırtıcı şekilde fazla. Bestecinin ölüm sebebi hala tartışılıyor, ölümün üzerinden geçen zaman ve bu tartışmaların çoğunlukla “dedikodu”lara dayanması ise, ölümün nasıl gerçekleştiğini hiçbir zaman öğrenemeyeceğimizi gösteriyor. Konuyla ilgilenen akademisyenler (müzik tarihçileri ve Rusya’dan Batı’ya göçmüş kimi akademisyenler) çoğunlukla dönemin mektupları üzerinden yazdıkları makaleler yoluyla birbirlerini çürütmeye çalışıyor.

O halde biz de en bilinen teoriden başlayalım.

Biyografi yazarı Alexander Poznansky, Tchaikovsky’nin 1 Kasım 1893’te Alexander Ostrovsky'nin “Ateşli Kalp” adlı oyununu izlemek için tiyatroya gittiğini yazar. Son senfonisi olan Pathétique'in (6. Senfoni) prömiyerinin üzerinden ise dört gün geçmiştir. Oyunun çıkışında; çok sevdiği kardeşi Modest, yeğeni Vladimir Davydov, besteci Alexander Glazunov ve birkaç arkadaşı ile birlikte Saint Petersburg’daki Kotomin Evi’nde bulunan Leiner’s adlı seçkin restorana giderler. Yemek sırasında Tchaikovsky bir bardak su sipariş eder. Garson, kendisine o anda ellerinde kaynatılmış su bulunmadığını, Tchaikovsky ise kaynatılmamış su da içebileceğini söyler. Besteci, garsonun tereddütü ve masadakilerin itirazına aldırış etmeden getirilen suyu içer ve ertesi gün hastalanır. Suyu içmeden önce “Kolera kapmaktan korkmadığını” söylediği biliniyor.

Ertesi gün kardeşi Modest’in dairesinde sabah çayını içmek yerine ishal ve karın ağrısıyla yatakta kıvranmasına rağmen doktor çağrılmasını reddetmektedir. Ancak durumu hızla kötüleşince çağrılan Dr. Lev Bertenson kolera teşhisini koyar. Tchaikovsky’nin klinik durumu dalgalıdır, ara ara iyileşir gibi olur, ardından iyice kötüleşir. Son ayini yönetmesi için St. Isaac Katedrali'nden bir rahip çağrılır. Bestecinin bilinci o sırada kapalıdır, 6 Kasım 1893'te sabaha karşı üçte ölür.

Tchaikovsky: Kırık bir kalp (Monika Melnychuk/i2i Art Inci)

Dünyayı kırıp geçiren bir basil

“Yoksulların her gün hayvan ve insan dışkısıyla kirlenen suları içtiği Avrupa şehirlerinde, anayurdu Hindistan olan minik kolera basili ilk kez boy gösterdi. Yoksulları öldürmeden önce susuz bırakıp kurutan kolera, “en sağlam sinirleri” sarstı, “en sağlam yüreklere” korku saldı.” Bu sözler çöken ekonomiler, çevre kirliliği ve salgın hastalıklar üzerine yazan Kanadalı gazeteci Andrew Nikiforuk’un ‘Mahşerin Dördüncü Atlısı: Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi” adlı kitabından.

Tchaikovsky’nin Leiner’s restoranda kaynatılmamış su içtiği ve beş gün sonra öldüğü 1893’te, dünyayı etkileyen yedi büyük kolera salgının beşincisi devam etmekteydi ve birçok ülkede olduğu gibi Rusya’daki sağlık yönetmelikleri, restoranların suyu servis etmeden önce kaynatmalarını zorunlu tutuyordu.

Kolera, bulaşmanın kolaylığı nedeniyle kolaylıkla epidemi ve pandemiye dönüşebilen, etkeni 1883’te Robert Koch tarafından bulunmuş Vibrio cholera adlı bir basil olan, insanda akut başlangıçlı, kusma, şidetli ishal, hızlı su ve elektrolit kaybıyla seyreden ve erken müdahale edilmezse öldürücü olan bir enfeksiyon hastalığı. Enfekte olmuş su veya yiyeceklerle alınmasının ardından 1-3 gün içinde belirtiler görülmeye başlıyor. Etken basil hastanın dışkısında ve dışkı bulaşmış bölgenin sularında her zaman bulunuyor.

Eğer eşcinselseniz koleradan ölemezsiniz!

Tchaikovsky’nin cenaze töreni 9 Kasım 1893’te Saint Petersburg’daki Kazan Katedrali’nde yapıldı. Cenazeye katılmak için tam 60 bin kişi bilet başvurusunda bulunmuştu ancak mekanın kapasitesi 6 bin kişilikti. Kapasite zorlanarak içeri alınabilen 8 bin kişi, töreni -itiş kakış da olsa - izleme ayrıcalığına sahip oldu. Pyotr Ilyich Tchaikovsky; Alexander Nevsky Manastırı'ndaki Tikhvin Mezarlığı'na, besteci arkadaşları Alexander Borodin, Mikhail Glinka ve Modest Mussorgsky'nin mezarlarının yakınına defnedildi.

Buraya kadar herşey, - böylesine önemli bir bestecinin zamansız ölümü dışında – normal görünüyor.

Ancak ölümden birkaç hafta sonra ölümün kolera kaynaklı olmadığı, Tchaikovsky’nin intihar ettiği söylentileri dolaşmaya başladı. İşin tuhafı söylentilerin bazılarının dayanağı da vardı. Bazı dolaylı kanıtlar ve dedikodu sınırında kalan iddialar bugüne kadar ulaşmayı başardı.

Tchaikovsky’nin kolera kaynaklı “ani” ölümünün, halk........

© Gazete Pencere