Deve çobanlığından devrik rejimin savaş ağasına dönüşmüş olan Muhammed Hamdan Daglu’nun, namı diğer Hemedti’nin (Humeydti) Sudan’da yürüttüğü savaş, Afrika’nın politik endemisine dair çok şey söyleyebilir.

Kurumsallığı olmayan devlet, yolsuz siyasi elit, sınır aşan kabile ağları, aşırı milisleşme, savaş ağaları, ekonomik kontrol alanları, yerel düşmanlıklar, Afrikalı yerli-bedevi Arap çelişkisi, sömürgeci miras ve yeni nüfuz savaşları bu endeminin temel parametrelerini veriyor. Bunlar Sudan’da dünün Cancavidlerini, bugünün Hızlı Destek Güçleri’ni doğuran ve büyüten faktörler olarak ele alınabilir.

Nüfuz mücadelelerinin Sudan’ı bir kez daha bölünmeye sürükleyen iç savaştaki yerine bakarken damadın SİHA’larını çatışma bölgelerine satma sevdasıyla Türkiye’nin de fotoğrafa girdiğini görüyoruz.

Bunu “Afrika’da Türkiye yüzyılı” diye gurur vesilesi yapanlar olabilir fakat Bayraktar SİHA’ların Libya ve Etiyopya’dan sonra Sudan’da denkleme girmesi, Türkiye’yi çatışmaların tarafı haline getiriyor.

Türkiye’nin Afrika’daki rolünü tartışmaya açıyor. Bu ilişkiler hazmı zor tonlarca çelişki barındırıyor.

Hayalet Atlılar’ın (Cancavid), 2000’lerde Fur halkının ülkesi Darfur’da Afrikalı kabilelerinin isyanlarını bastırırken gerçekleştirdikleri soykırım, siyaseten devrik lider Ömer el Beşir’in, fiilen de bölgedeki Arap kabilelerinden gelen Musa Halil ve Hemedti gibi milis şeflerinin imzasını taşıyordu.

Hemedti, Beşir’in, oğlu mesafesine koyduğu bir suç makinesiydi. Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından aranmasına rağmen Beşir de, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘kardeşim’ diyerek ağırladığı liderdi.

Türkiye’de İslamcı çevrelerin bir dönem pek değer verdiği Hasan el Turabi’nin Müslüman Kardeşler çizgisindeki Ulusal İslami Cephe’si, 1989’da Beşir’in yaptığı askeri darbenin ortağıydı. İslami hareket 10 yıl sonra Beşir’le yollarını ayırırken Turabi’nin bir grup talebesi Adalet ve Eşitlik Hareketi’ni (JEM) kurmuştu. Bu yeni oluşum, Hartum’un etnik Arapları kayıran politikalarına ve Darfur’da Fur, Zaghava, Masali gibi Afrikalı kabilelerin marjinalleştirilmesine karşı ayaklanmıştı. Sudan Kurtuluş Ordusu (SLA/M) da bu isyanda ortaktı.

Bugün Sudan’a hükmeden Askeri Geçiş Konseyi Başkanı Abdulfettah el Burhan’ın, istihbarat subayı olarak Cancavidlerle koordine ettiği operasyonların hedefinde bunlar vardı.

Hemedti, Beşir’in sahadaki adamıydı. 2011’de gösterilerin etkisizleştirilmesi, 2019’da başkent Hartum’da patlak veren gösterilerin bastırılmasında Beşir’in yanındaydı. Beşir düşerken idareye el koyan askerlerin safına geçti. Darbeci Beşir darbeden korktuğu için paralel ordu olarak 2013’te Hızlı Destek Güçleri’ni yasallaştırıp maaşa bağladığında generaller huylanmıştı. Hemedti ordunun tuttuğu biri değildi.

Beşir, Çad ve Libya sınırlarını bu güçlere bırakarak kendi gelir kaynaklarını yaratmalarının önünü açmıştı. 2012’den itibaren Darfur’daki Cebel Amir ve Singo’da keşfedilen altın madenleri üzerindeki kontrol savaşı Hemedti’yi tam anlamıyla bir savaş ağasına dönüştürdü........

© Evrensel