Değişmeyen bir ezberimiz vardı küresel gelişmelere bakarken. “Amerika yenilikçi, Çin taklitçi, Avrupa kırtasiyeci” diye mealen söyleyeyim. “America innovates, China imitates and Europe regulates” İngilizce esası.

Doğrusu ya, geçen hafta iki gelişme hepimize “Acaba bu ezber bozuluyor mu?” dedirtti. Önce Çin’in ChatGPT’ye cevabı DeepSeek herkesi şaşırttı. Sonra Avrupa Birliği “Rekabetçilik Pusulası (Competitiveness Compass)”nı açıkladı.

‘Yapay zeka konusunda Amerikan teknoloji şirketlerinin tartışılmaz bir üstünlüğü var’ diye biliyorduk. DeepSeek, Çin’in aynı işi çok daha az maliyetle, açık kaynaklara dayalı olarak yapabildiğini gösterdi. DeepSeek Amerikan teknoloji şirketlerinin egemenliğini kırarak yapay zeka teknolojisine erişimin kolaylıkla demokratikleştirilebileceğini gösterdi. Yapay zekanın operasyonel maliyetinin düşmesi özellikle karbon salımlarını kontrol etmek için de ayrıca önemli. Onu da not edeyim. DeepSeek ile ezberlerin ilk ikisi gitti, bir anda. Çin yenilikçi olurken Amerika taklitçi oldu.

Daha “Nedir bu? Dur bakalım” derken bu kez Avrupa Birliği yeni ekonomik programını açıkladı: “Rekabetçilik Pusulası” (Competitiveness Compass). Pusulanın merkezinde Avrupa’da kırtasiyeciliğin azaltılması, düzenlemelere uyum maliyetinin düşürülmesi yer alıyor. Compass ile birlikte ezberlerin üçüncüsü de tartışmalı hale geldi. Avrupa rekabet gücünü artırmak için kırtasiyecilikten uzaklaşması gerektiğinin farkında olduğunu açıkladı.

Birdenbire Çin’in yenilikçi, Amerika’nın taklitçi, Avrupa’nın ise devletçi değil piyasacı olduğu bu yeni dünya nereden çıktı? Aslında bu yeni dünyanın nasıl şekillenmekte olduğunu 1960’lardan bu yana takip edebilmek mümkün. Bakın grafiğe; doğrusu pek güzel görünüyor kimler yükseliyor, kimler irtifa kaybediyor?

1962’den 2022’ye son altmış yılda Amerika ve Avrupa Birliği’nin rekabet gücü gerilerken Çin mesafe alıyor. Türkiye özellikle 1980’deki Turgut Özal reformları ile ciddi sıçrıyor, daha sonra bir de AB reformları ile 2000’lerin başında küresel rekabet gücümüz, kabiliyetlerimiz artıyor. 2008’den beri memleket artık yan yan gitmeye başlıyor. Vietnam sonunda Türkiye ve Hindistan ile aynı yerde buluşuyor.

Şimdi bu........

© Ekonomim