Yapay zekâ (YZ), tıp, hukuk, ulaşım ve eğlence gibi birçok alanda karar alıcı rolünü üstlenmeye başladı. Ancak bir karar vericinin sadece verimli değil, aynı zamanda adil, şeffaf ve sorumlu olması gerekmekte. İşte bu noktada “etik tasarım” kavramı devreye giriyor. Yapay zekâ sistemlerinin etik ilkelere göre inşa edilmesi yalnızca ahlaki bir gereklilik değil; uzun vadeli toplumsal güvenin, kullanıcı kabulünün ve yasal uyumun da temelidir. Önceki yazımızda bahsi geçen “hesap verebilirlik” kavramı ile iç içe geçmiş bir durum ortaya çıkıyor.

Etik tasarım (Ethics by Design), bir yapay zekâ sisteminin yaşam döngüsünün her aşamasında—fikir aşamasından veri toplama, model geliştirme ve dağıtıma kadar—etik kaygıların dikkate alınmasıdır. Brey ve Dainow'a göre bu yaklaşım, Avrupa Komisyonu'nun da desteklediği sistematik bir metodolojidir (Brey & Dainow, 2023).

Adalet ve Tarafsızlık: Sistem, farklı topluluklar arasında eşit muamele sağlamalıdır. Eğitim verilerinde yer alan önyargılar temizlenmeli, model çıktıları demografik gruplara göre test edilmelidir.

Şeffaflık: Kullanıcıların algoritmanın nasıl çalıştığını anlayabilmesi için........

© Birgün