Bir kahveci, dkknnn klleri arasnda melen eski sadk mterileri iin yangndan kurtulmu tek eyas olan ocanda kahve piirmektedir. Daha tede frnclar tahta anaklarda kurtarabildikleri msr kmelerini ayklamakla meguldrler. Baz yangnzedeler ise, yok olmu servetlerinin son kalntlar olan ivi ve demir paralarn henz tamamyla snmemi korlarn arasnda ayklyordur. Gautier, harabeler stnde ubuk tttren ehir halknn tevekkln hayranlkla anlatrken, bunu lkesindeki fet manzaralaryla karlatrr. Ona gre stanbul'da evi yanm olmak sradan bir olaydr.

Prof. Dr. Mustafa ztrk / Mardin Artuklu niversitesi

stanbul'da bir zamanlar uruna mahallelerin yanp kl olduu patlcan, anavatan Hindistan'dan Afrika'ya, oradan da 16. yzylda spanyollar tarafndan Avrupa'ya gtrlr. Avrupal, kendisi gibi talihi de kara olan patlcana mesafelidir nce. Bu garip sebzenin czzam ve kansere neden olduuna ve fazla patlcan yiyenlerin zihinlerinin bulandna inanrlar. ngiltere'de bu zelliinden dolay patlcana deli elma (mad apple) ismi verilerek retimi uzun sre yasaklanr. talyanlar, insanlar delirttiine, Franszlar ise yksek atee ve sara nbetlerine sebep olduu gerekesiyle patlcan kara listeye alr. Ar patlcan tketenlerin bir ho olduklar mevzusu Anadolu'da da var. Baz yrelerimizde garip davranlarda bulunanlara patlcan delisi denmesi Avrupallarla benzer tecrbenin rn gibi grnyor.

Sansktritede patlcann ad vatin-ganah. Bu kelime Farsaya badingan, Arapaya badincan biimiyle gemi. Kagarl Mahmud'un 11. yzylda kaleme ald Divan- Lugati't-Trk'nde patlcan iin btugekelimesi kullanlm olsa da Farsa ve Arapadaki telaffuzdan esinlenerek gnmzdeki "patlcan" hlini almas uzun srmemi.

stanbul'da, denizden esen tatl rzgara hlen "patlcan meltemi" denmesi, stanbul'un kadim tarihine vakf olanlarn aklna ac, tatl, tuzlu saysz yemei yaplan sebzeyi deil, geride braktmz birka yzyl boyunca tahtadan maml konaklarda kzartma ve kzlemesi yaplrken mahalleleri saatler iinde yutan patlcan yangnlarn harlayan esintiyi hatra getirir.

stanbul'u kl eden patlcan yangnlar

zellikle 18 ve 19. yzyllarda stanbul'da yaam olsaydk, patlcan mevsimi gelince deliler ve yangnlar oalr eklindeki szlere muhakkak muhatap olurduk. Bunun nedeni patlcan hasadnn bol miktarda olduu austos ve eyll aylarnda stanbullunun kara sevdas olan patlcann sebep olduu byk yangnlardr. Bu yangnlar, literatre "patlcan yangnlar" biiminde gemitir. Patlcan yangnlar, patlcann kzartmasn ve kzlemesini ok seven stanbul ahalisine hayatn kbusa dnd uzun dehet anlardr. Austos gneiyle iyice kuruyup yanmaya hazr ahap konaklarda patlcan kzartmak iin kullanlan yan iine su dklmesi veya patlcan kzlerken mangaldan kvlcmlarn uumasyla kan yaygnlar, ou zaman kontrol altna alnamadnda evleri, sokaklar ve hatta koca mahalleleri yutup kle evirmitir.

Eski stanbullularn korkulu ryas olan patlcan yangnlarnn sndrlmesi ise gnleri, hatta haftalar bulur, yangndan geriye ou zaman bir ey kalmazd. Bundan tr bir yerde yangn ktnda en uzaktaki mahalle sakinleri bile telaa kaplrd. ou zaman ahap yaplarda kullanlan iviler kpkrmz kor hline gelip yerlerinden bir ok gibi frlayarak kar evin tahta duvarlarna saplanp orasnn da yanmasn salar, yangnn yaylmasnda poyraza refakat ederdi. Bu durum, cierimizi alev........

© Açık Görüş