Cumhuriyet'in kendini in sreci olarak kabul edilen 1923-1940 yllarnn nemli aktrlerinden biri olan ve 1930'lardaki Kemalizm'in sistemletirilerek bu ideolojinin halka gtrlmesi ve benimsetilmesini salamada misyon stlenen Falih Rfk Atay'n Zeytinda eseri, ulus devlet zerinden bir Osmanl eletirisidir. Ona gre Osmanl asrlar boyunca Araplarn hkimliini deil, sadece sokak bekiliini yapmt.

Prof. Dr. Mustafa ztrk / Mardin Artuklu niversitesi

Yaptklar ve yazdklaryla Cumuhuriyet'in kurucu elit kadrosunda yer alan Falih Rfk Atay (1893-1971), imparatorluktan ulus devlete gei srecinde ulusun ve devletin yeniden ins aamasnda misyon stlenmi ciddi isimlerden biridir. Mustafa Kemal'in en yaknndakilerden biri olan Atay, hem Kemalizm'in teorik deer kazanp sistemlemesi hem de halka izh noktasnda etkin bir rol stlendi. zellikle gazetecilii Kemalizm'in propagandas iin etkili bir ara olarak kullanan Atay, hatra trndeki Zeytinda adl eserini de ayn amala yaynlamtr.

I. Dnya Sava'nda yedek subay olarak Suriye'de grev yapan Falih Rfk, ttihatlarn nemli ismi Cemal Paa'nn zel ktipliini stlenir. Cemal Paa'nn bahriye nazr olmas zerine 1917'de kalem-i mahsusa mdr yardmcl grevine getirilir. Kurtulu Sava yllarnda Ankara Hkumeti'ni destekleyen yazlar yazan Falih Rfk, sonradan kaleme ald Zeytinda adl eserinde Cemal Paa'nn yannda geirdii yllarn farkl bir bak asyla ele alr.Savan glgesindeki bir metin olan Zeytinda, bir belge nitelii tamasa da tarihe, sosyolojik bir perspektif sunmas bakmndan deer tar.

Zeytinda'nda anlatlan olaylar, 1918 ylna ait olmasna ramen Falih Rfk, bu eserini 1932 ylnda yaymlamtr. Yani eser yaymlandnda eserdeki I. Dnya Sava'na ait olaylar oktan yaanm ve sona ermiti. Olaylarn veya hatralarn zerinden 14 yl getikten sonra eserini kaleme alan yazarn temel amac, olaylar ve anlatlar yeniden kurgulayarak Kemalizm propagandas yapmakt. Nitekim yazarn da eserin n sznde belirttii zere Zeytinda, Cumhuriyet'in gen kua iin bir in aracyd. Bundan dolay eserdeki hatralarn dzenlenii ile kurgu ve temalar, gemii red politikas zerine yeni bir ulus in etmeye alan yeni ideolojiye uygun bir biimde yeniden dizayn edilmitir.

Eserde; ttihat ve Terakki ile Cemal Paa'nn hatalarnn yeri geldike sert bir ekilde eletirilmesi, Osmanl'nn sk sk kk drc ifdelerle sz konusu edilmesi, gemite imparatorluu oluturan Araplarn milletin srtndaki bir kambur olarak anlatma dhil edilmesi ve devletin yeni ideolojisinin bir bileeni olan milliyetilie sk vurgularn yaplmas bahsi edilen amaca matuftur. Bu........

© Açık Görüş