Eski bir özdeyiş der ki:
“Bana arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.”

Bu söz, insanın kişiliğinin, değerlerinin ve hatta geleceğinin, seçtiği dostlarla yakından ilgili olduğunu hatırlatır. İnsan, yalnız başına var olmaz; dostlarıyla, çevresiyle, yol arkadaşlarıyla anlam kazanır.

Aristoteles, dostluğu üçe ayırır: çıkar için, haz için ve erdem için kurulan dostluk. İlki menfaat bitince biter, ikincisi heves geçince dağılır. Asıl kalıcı olan ise üçüncüsüdür: erdem üzerine kurulu dostluk. Bu tür bağ, iki kişinin iyilikte ortaklaşmasından doğar.

Cicero’ya göre, “Dostsuz hayat, gökyüzü olmadan gün ışığına benzer.” Ona göre arkadaşlık, insanın sadece mutlulukta değil, acıda da yanında olan bir bağdır. En zor anlarda dostun desteği, insanın ruhunu ayakta tutar.

Montaigne, dostluğu “iki ruhun tek bedende birleşmesi” diye tarif eder. Bu, sadece günlük sohbetten ibaret bir yakınlık değil; derin bir ahenk, içtenlik ve güven ilişkisi demektir.

Sokrates’e göre, gerçek dost, bize duymak istediğimizi değil, duymamız gerekeni söyler. Dostun en önemli görevi, hatalarımızı yüzümüze söylemektir. Çünkü hakikat, dostluğun temeli olmalıdır. Aksi hâlde dostluk, bir tür sahte teselliye dönüşür.

Nietzsche ise dostluğu, insanın yalnızlıkla ilişkisi üzerinden değerlendirir. Ona göre insan, önce yalnız kalmayı öğrenmeli, kendi benliğiyle yüzleşmeli, sonra dostluk kurmalıdır. Çünkü ancak kendiyle barışan insan, başkasına gerçek dost olabilir. Nietzsche’nin ifadesiyle: “Dostunu kendinde tamamlanmamış bir şey olarak gör; onda seni tamamlayan yanlarını bul.”

İnsanın kişiliği, seçtiği dostların aynasında görünür. Çünkü dostluk, yalnızca bireysel bir bağ değil; medeniyetlerin ve kültürlerin de temel taşlarından biridir.

Mevlânâ, Mesnevî’de dostluğu kalbin aynası olarak tanımlar. “Dost, dostun aynasıdır” der. İnsan kendi kusurunu göremez; ancak gerçek dost, o aynayı tutarak kişiye hakikati gösterir. Ona göre dostluk, insanı kemale erdiren manevi bir yolculuktur

Yunus Emre,........

© Yeniçağ