Küresel Güney’in ekonomik ve diplomatik kapasitesinin artması, Batı merkezli ekonomik ve güvenlik düzeninin etkinliğini sınırlandırmış; ABD ve Batı Avrupa, iç politikadaki bölünmeler ve ekonomik baskılar nedeniyle küresel sistemde esnekliğini kaybetmiştir (Financial Times, 2025; Bloomberg, 2025). Sahte Rus tehdidi üzerinden yürütülen güvenlik söylemleri, NATO’nun işlevselliğini azaltmış ve Avrupa’nın bağımsız dış politika arayışını ön plana çıkarmıştır (Al Jazeera, 2025).

Öte yandan, ŞİÖ ve BRICS’in ekonomik ve güvenlik işbirlikleri, küresel Güney’in uluslararası siyasetteki etkisini artırmaktadır. Kuşak ve Yol Projesi ve Zengezur Koridoru gibi altyapı projeleri, ekonomik entegrasyonu güçlendirmekte ve ticaret yollarını yeniden şekillendirmektedir (Huang, 2021; Stimson Center, 2025). Türkiye’nin diplomatik arabuluculuk rolü ise bölgesel istikrarın sağlanması ve çok kutuplu dünya düzeninin pekiştirilmesinde kritik öneme sahiptir (Stimson Center, 2025; Al Jazeera, 2025).

1.1 Ekonomik ve Finansal Entegrasyon

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), 2025 itibarıyla üye ülkeler arasında ekonomik entegrasyonu artırmak amacıyla kapsamlı adımlar atmaktadır (Stimson Center, 2025). Özellikle ŞİÖ Bankası’nın kurulması ve ortak tahvil ihracı projeleri, üye ülkelerin Batı merkezli finansal baskılardan bağımsız hareket etmesini sağlamaktadır (Reuters, 2025; Al Jazeera, 2025).

Küresel Güney’in finansal sistemdeki rolü giderek güçlenmektedir. ŞİÖ’nün ortak tahvil programı, üye ülkeler arasında sermaye akışını kolaylaştırmakta ve büyük altyapı projelerinin finansmanı için kaynak sağlamaktadır (Stimson Center, 2025). Dolar ve euronun rezerv para birimi olarak hakimiyetine karşı geliştirilen alternatif sistemler, üye ülkelerin ekonomik bağımsızlığını artırmaktadır (Cohen, 2022).

Üye ülkeler arasında ticaretin yerel para birimleriyle yapılması, Batı’nın uluslararası finans üzerindeki tek taraflı hakimiyetini sınırlamaktadır (Al Jazeera, 2025; Pant, 2018). Bu strateji, Hindistan, Rusya ve Çin’in ortak girişimleriyle desteklenmekte ve küresel Güney’in ekonomik dayanıklılığını güçlendirmektedir (Stimson Center, 2025).

ŞİÖ’nün ekonomik entegrasyonu, üye ülkeler arasında yatırım ve ticaretin artmasına katkıda bulunmakta, küresel Güney’in kalkınma hedeflerini destekleyen bir çerçeve oluşturmaktadır (Huang, 2021). Örgüt, sadece bir güvenlik işbirliği platformu değil, aynı zamanda ekonomik ve politik etkiyi artıran bir küresel güç merkezi olarak konumlanmaktadır (Stimson Center, 2025).

1.2 Güvenlik Politikaları ve Savunma İşbirliği

ŞİÖ, güvenlik politikalarında üye ülkeler arasında ortak stratejiler geliştirmektedir. Terörizm, siber saldırılar ve hibrit tehditlere karşı birlikte hareket etmek, örgütün öncelikleri arasında yer almaktadır (Al Jazeera, 2025). Çin ve Rusya öncülüğünde yapılan askeri tatbikatlar, üye ülkeler arasındaki askeri koordinasyonu güçlendirmektedir (Trenin, 2021; Lo, 2019).

Hindistan’ın katılımıyla güvenlik işbirlikleri, Asya’daki barış ve istikrarın sağlanmasına katkıda bulunmaktadır (Pant, 2018). ŞİÖ’nün güvenlik politikaları, egemenliklere saygı ve kazan-kazan ilkesi üzerine inşa edilmiştir.

Siber güvenlik alanında yapılan ortak çalışmalar, kritik altyapıların korunmasını sağlamaktadır. Enerji ve finans sektöründeki koordineli önlemler, üye ülkelerin güvenlik açığını azaltmaktadır (Stimson Center, 2025).

ŞİÖ’nün savunma işbirliği, üye ülkeler arasındaki diplomatik ilişkileri güçlendirmekte ve Batı’ya karşı küresel güç dengesini yeniden şekillendirmektedir (Al Jazeera, 2025).

1.3 Küresel Siyasi Rol

ŞİÖ, uluslararası siyasette Batı’ya karşı alternatif bir merkez olarak konumlanmaktadır. Üye ülkeler arasında diplomatik koordinasyon, kriz yönetimi ve bölgesel barış süreçlerinde etkin bir rol üstlenmektedir (Stimson Center, 2025).

Orta Doğu ve Avrasya’daki etkiler, ŞİÖ’nün siyasi kapasitesini ortaya koymaktadır. Türkiye, Azerbaycan ve Ermenistan ile yürütülen diplomasi çalışmaları, örgütün bölgesel dengeyi sağlama yeteneğini güçlendirmektedir (Reuters, 2025).

Üye ülkeler arasındaki koordinasyon ve ortak karar alma mekanizmaları, küresel Güney’in dayanışmasını pekiştirerek Batı merkezli diplomatik baskılara karşı etkili bir alternatif oluşturmaktadır (Al Jazeera, 2025).

2.1 BRICS’in Ekonomik Rolü

BRICS ülkeleri (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika), son yıllarda küresel ekonomideki etkinliklerini artırmaktadır. Bu ülkeler, alternatif ekonomik ve finansal mekanizmalar oluşturarak Batı merkezli ekonomik sistemi dengelemeye çalışmaktadır (Stimson Center, 2025). BRICS Kalkınma Bankası, üye ülkeler arasında yatırım akışını kolaylaştırmakta ve büyük altyapı projelerinin finansmanını sağlamaktadır (Al Jazeera, 2025).

Dolar ve euronun rezerv para birimi olarak tek taraflı hakimiyetine karşı BRICS ülkeleri, kendi para birimlerini kullanarak ticaret yapmayı teşvik etmektedir (Cohen, 2022). Bu strateji, özellikle Çin’in Kuşak ve Yol Projesi ile entegre bir şekilde uygulanmakta, küresel ticaret yollarının çeşitlenmesini sağlamaktadır (Huang, 2021).

BRICS’in ekonomik işbirliği, sadece finansal dayanışmayı değil, aynı zamanda üye ülkelerin kalkınma hedeflerini destekleyen stratejik bir çerçeveyi de içermektedir. Bu çerçeve, özellikle Afrika, Latin Amerika ve Asya ülkeleri için yeni yatırım fırsatları yaratmaktadır (Reuters, 2025).

Üye ülkeler arasındaki ekonomik entegrasyon, küresel Güney’in Batı’ya bağımlılığını azaltmakta ve çok kutuplu dünya düzeninin ekonomik temellerini güçlendirmektedir (Stimson Center, 2025; Acharya, 2017).

2.2 BRICS’in Jeopolitik ve Stratejik Önemi

BRICS, sadece ekonomik bir birlik değil, aynı zamanda küresel siyasette yeni bir denge unsuru olarak konumlanmaktadır (Stimson Center, 2025). Hindistan-Rusya-Çin üçlü işbirliği, enerji, teknoloji ve diplomasi alanlarında Batı’ya karşı stratejik bir alternatif oluşturmaktadır (Al Jazeera, 2025; Trenin, 2021).

Üye ülkeler, ortak zirveler ve toplantılar aracılığıyla kriz yönetimi ve bölgesel istikrar için koordineli politikalar geliştirmektedir. Bu, özellikle Avrasya ve Orta Doğu’daki güvenlik meselelerinde Batı’ya karşı bağımsız bir duruş sağlamaktadır (Pant, 2018; Lo, 2019).

BRICS, küresel finansal sistemdeki etkisini artırarak üye ülkelerin ulusal egemenliklerini korumasına katkı sağlamaktadır. Alternatif rezerv para sistemleri ve yatırım mekanizmaları, Batı’nın tek taraflı ekonomik baskılarını azaltmakta ve küresel Güney’in dayanışmasını pekiştirmektedir (Cohen, 2022; Stimson Center, 2025).

Bu ekonomik ve stratejik işbirliği, BRICS’i sadece bir bölgesel aktör değil, küresel güç dengesinde belirleyici bir aktör hâline getirmektedir (Al Jazeera, 2025; Huang, 2021).

3.1 ABD ve Avrupa Arasındaki Çatlak

ABD ve Batı Avrupa arasındaki ittifak, ekonomik ve siyasi baskılar nedeniyle giderek zayıflamaktadır. Avrupa’nın kendi stratejik özerkliğini geliştirme çabaları, ABD’nin güvenlik ve ekonomik talepleriyle çatışmaktadır (Financial Times, 2025; Bloomberg, 2025). NATO’nun işlevselliğinin azalması ve üye ülkeler arasındaki farklı öncelikler, Batı ittifakında ciddi gerilimler yaratmaktadır (Reuters, 2025).

Avrupa, enerji, savunma ve dış politika alanlarında bağımsız kararlar almaya çalışmaktadır. Özellikle Almanya ve Fransa, ABD’den daha özerk bir dış politika geliştirme eğilimindedir (Financial Times, 2025). Bu durum, Batı’nın birliğini bozmakta ve çok kutuplu dünya düzenine uyum sağlama kapasitesini........

© Turkish Forum