Yüz yıllık cumhuriyet rejiminde hâlâ hilafet peşinde koşanlar olunca, kimlerin nasıl halife olduğunu merak edip öğrendiklerimi aşağıda özetledim.

Muhammet öldüğünde, halife olmasını vasiyet ettiği damadı Ali cenaze işleri ile uğraşırken, bir oldubittiye getirilerek 632’de Ebubekir halife seçilmiş! Ebubekir iki yıl sonra ölünce onun adayı Ömer, o 644’te bir kölesi tarafından öldürülünce Osman, o Mısırlı isyancılar tarafından 656’da öldürülünce de Ali halife olarak seçilmiş. Ancak Ömer’in Şam valiliğine atadığı Muaviye ile Muhammet’in dul eşi Ayşe, Ali’nin halifeliğini kabul etmemişler.

Ali, isyan eden Ayşe taraftarlarıyla 656’da yapılan savaşı kazanınca Ayşe’yi sürgüne göndermiş ve Muaviye ile de 26-28 Temmuz 657’de Sıffın’da savaşmış. Muaviye yenileceğini anlayıp askerlerinin mızraklarına Kuran yapraklarını taktırınca, Ali’nin ordusu savaşı bırakmış. Sonra Muaviye’nin halife sorununun hakem aracılığıyla çözülmesi önerisi kabul edilince, iki taraf da kendi hakemini belirlemiştir. Muaviye’nin hakemi, Ali’nin hakeminin ilk konuşmacı olması ve iki tarafın da halife olmaması konusunda ikna etmiş. Ali’nin hakemi bu anlaşma gereği orduların önünde yüzüğünü çıkartıp “Ali’yi halifelikten aldım” demiş, diğeri ise, anlaşmaya uymayıp “Ben de Muaviye’yi halife yaptım” deyip yüzüğü Muaviye’ye takmış! Ali taraftarları bu oldubittiyi kabul etmeyince, Müslümanların aynı anda iki halifesi olmuş. Ali, hakem olayını kabul etmeyip kendisinden ayrılan Haricilerle 658’de savaşmak zorunda kalmış ve 661’de de bir Harici tarafından öldürülmüş.

Küfe halkı Ali’nin oğlu ve Muhammet’in torunu Hasan’ı halife olarak kabul edince, Hasan ile Muaviye kuvvetleri karşı karşıya gelmiş. Savaşın iki tarafa da pahalıya mal olacağı anlaşılınca 661’de yapılan anlaşmaya göre, Hasan Muaviye’nin halifeliğini tanımış ve Muaviye de kendisinden sonra halifenin seçimle belirlenmesini kabul etmiş. Ancak Muaviye, 669’da Hasan’ı öldürtmüş kendisinden sonra oğlu Yezit’in 680’de halife olmasını sağlamış. Hasan’ın kardeşi ve Muhammet’in torunu Hüseyin ve ailesinin (70-72 kişi) çoğu, kendisini halife olarak kabul eden Kufe’ye giderlerken, Yezit’in ordusu tarafından 10 Ekim 680’de Kerbela’da öldürülmüş ve diğerleri de esir alınmış!

Yezit’in ordusu, Hicaz’da halife olduğunu ilan eden Abdullah bin Zübeyr’i yok etmek için, 683’te çekinmeden Mekke ve Medine’ye saldırıp Kabe’ye hasar vermiş! Yezit’in oğlu II. Muaviye (683) halife olunca, Abdullah bin Zübeyr taraftarlarıyla savaşmamanın yollarını aramış ve iki ay içinde halifelikten feragat edince1 Halife Osman’ın sülalesinden I. Mervan halife olmuş. II. Muaviye iki hafta sonra 23 yaşında ölmüş, kimi tarihçilere göre öldürülmüş. Bu arada halife olmak için Yezit’in küçük oğlu........

© soL