TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARININ GELİŞİMİ- III

(BEHÇET UZ DÖNEMİ)

Prof. Dr. Mustafa TÖZÜN

TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARININ GELİŞİMİ- I’de ilk Sağlık Bakanımız Dr. Adnan ADIVAR ve eşi Millî Mücadele Kahramanımız Halide Edip ADIVAR’ı konu edinmiştik. TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARININ GELİŞİMİ- I’de ise Cumhuriyetin ilk yılları, Atatürk Dönemi’nin Sağlık Bakanı Dr. Refik SAYDAM’ı andık.

**

Bugün 1945-160 dönemi, Der. Behçet UZ Dönemini ele alacağız.

Demokrat Parti, 1950-1960 yılları arasında Türkiye’nin siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel alanlarında belirgin değişimlere yol açmıştır. Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan gibi önde gelen liderler tarafından yönlendirilen parti, iktidarının ilk yıllarında demokratikleşme süreçlerini hızlandırmış, tarım ve ekonomik politikalarda köklü reformlar hedeflemiştir. Bu dönem, Türkiye üzerinde derin izler bırakan ve sonraki gelişmeleri şekillendiren kritik bir dönemeç olarak kayda geçmiştir.

Adanan Menders tam adıyla “Ali Adnan Ertekin Menderes” (1899, Aydın – 17 Eylül 1961, Bursa) dönemin en önemli siyaset adamıdır. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olarak 1950-1960 yılları arasında görev yapmıştır. Demokrat Parti’nin kurucularından biri olan Menderes, partinin Genel Başkanlığı’nı da yürütmüştür ve 1950-1960 dönemi boyunca ülkenin siyasi ve ekonomik yaşamında belirleyici bir rol oynamıştır (İnan, 2002).

Dönemin siyasi gelişmeleri Mehmet Arif DEMİRER’in ATATÜRK – BAYAR – ADNAN MENDERES kitabında şöyle özetleniyor:

“14 Mayıs 1950 Genel Seçimler – DP % 55.22 ile iktidara geliyor (CHP % 39.59)

22 Mayıs 1950 Bayar Cumhurbaşkanı, Menderes Başbakan oluyorlar

25 Temmuz 1950 Hükümet Kore’ye asker (4500 kişilik tugay) gönderme kararı alıyor

19 Eylül 1951 Türkiye’ye NATO’ya üye olmak üzere davet ediliyor

18 Şubat 1951 Türkiye NATO’ya üye oluyor

18 Ocak 1954 Bayar’ın ABD gezisi başlıyor (Dönüşü 10 Mart 1954)

2 Mayıs 1954 Genel Seçimleri yine DP kazanıyor (DP % 58.42 – CHP % 35.11)

27 Ekim 1957 Genel Seçimleri, oy kaybına rağmen, DP kazanıyor (DP % 47.70 – CHP % 40.82 – CMP % 7.19 – Hürriyet P: % 3.86)

4 Ağustos 1958 Para Operasyonu yapılıyor: % 221 Devalüasyon - 359 milyon Dolar kredi, yaklaşık 400 milyon Dolar borç erteleniyor Bu operasyondan sonra enflasyon 1959 yılında % 20, 1960 yılında ise % 5 oluyor 27 Mayıs 1960 Askeri Darbe yapılıyor – DP iktidardan uzaklaştırılıyor Cumhurbaşkanı, Başbakan, bakanlar ve tüm milletvekilleri Yassıada’ya gönderiliyorlar – Milli Birlik Komitesi (MBK) Yönetimi alıyor – Gürsel Devlet Başkanı oluyor

14 Ekim 1960 Yassıada’da duruşmalar başlıyor

6 Ocak 1961 Kurucu Meclis açılıyor – 1946 yılında İslam Ansiklopedisi için Atatürk Makalesini ve Kronolojisi’ni yazanlardan Enver Ziya Karal 1961 Anayasası’nı yazacak Kurucu Meclis Anayasa Komisyonu Başkanı oluyor. Doğan Avcıoğlu Anayasa Komisyonu üyesi!

15 Eylül 1961 Yassıada’da Kararlar açıklanıyor: 15 idam kararı – Nürnberg’de 12 idam kararı vardı, 6 milyon Yahudiyi katleden Nazilere karşı 16 Eylül 1961 İnfazlar: Zorlu ve Polatkan idam ediliyorlar

17 Eylül 1961 İnfaz: Menderes idam ediliyor” (Demirer, M. A.).

Adnan Menderes döneminin sonu 27 Mayıs darbesiyle sona erecek ve Adnan Menderes bu dönemin sonunda idam edilecektir. 27 Mayıs 1960 darbesiyle ilgili gelişmeler siyasal, akademik ve toplumsal yönleriyle hızla değişti. Yıllar boyunca Demokrat Parti (DP) içinde parti içi çekişmeler yaşanırken Adnan Menderes de bu süreçte öne çıktı. 27 Mayıs’a giden dönemde Menderes’in şahsileşmesi ve parti içi güç mücadeleleri, demokrasinin sağlıklı işlemesini sıkça zedeledi. Darbe öncesinde iktidarın uzlaşma ve istikrar hedefleriyle hareket ettiği savunulsa da sonuç olarak olaylar toplumda geniş yankı buldu ve ülke gündemini değiştirdi. 27 Mayıs’ın ardından Adnan Menderes’in devrilmesi, demokrasinin işleyişine yönelik önemli bir kırılma olarak görüldü ve bu süreç, demokrasi duruşu ile iktidar arasındaki gerilimi belirginleştirdi. Bu dönemde Menderes’in şahsileşmesi ve politik hatalar, demokrasinin zarar görmesi yönünde yorumlandı; dolayısıyla olaylar zinciri, demokratik iktidarın güven ve istikrarını sorgulatan sonuçlar doğurdu (Çetinkaya, 2020).

Dönem’in sağlık politikaları:

Dönem’in sağlık politikalarına imza atan hekim ise Dr. Behçet UZ oluyor.

II. Dünya Savaşı etkileriyle Türkiye’de sağlık alanında köklü dönüşümler yaşandı. Sıtma, tifüs ve çiçek gibi salgınlar ortaya çıktı; Savaşın ekonomik ve siyasal buhranı da sağlık politikalarını olumsuz etkiledi, denilebilir. Bu süreçte sağlıkla ilgili çeşitli yasa ve kurumlar hayata geçirildi.

Savaş dönemi ve sonrasında (1940’lı yıllarda) sosyal güvenlik ve sağlık örgütlenmesinde önemli adımlar:

1943’te Köy Ebeleri ve Köy Sağlık Görevlileri Birliği Kanunu çıkarıldı (sonradan yürürlükten kaldırıldı).

1945 yılında Sıtma Savaşı Kanunu (4772) ile Analık Sigortaları ve Meslek Hastalıkları Sigortası........

© ngazete