Değerli tarihçi Carter Vaughn Findley, ‘Osmanlı İmparatorluğunda Hukuk ve Devlet’ eserinde bir Osmanlı vatandaşı olan Mouradgea d’Ohsson’un 18. Yüzyıl Avrupa ve Osmanlı ilişkilerini hızlandırıp gerçeğe bağlı bilgilerin edinilebilmesi için hazırladığı meşhur Tableau General ( Osmanlı İmparatorluğunun Genel Tablosu) kitabının detaylarının peşine düşer. ‘Avrupayı aydınlatan adam’ vasfıyla andığı Mouradgea d’Ohsson, ‘Osmanlı- Fransa- İsveç’ üçgeninde, Osmanlı hukuk ve idare sisteminin ruhu kadar şematik sistemini çıkarmaya koyulur. Avrupa’da Fransızlardan önce ilk anayasayı yapan İsveç bu kitabın merkezinde özellikle yer alır çünkü Ruslarla yaşanan çatışmanın sonucunda İsveç Kralı Demirbaş Şarl uzun süre maiyetiyle Osmanlıya sığınmış ve misafir edilmiştir. İsveç’lilerle İstanbulda beraber çalışan Mouradgea d’Ohsson, ‘18.yüzyıl Avrupa’sına İslam ve Osmanlı İmparatorluğu hakkında en güvenilir başvuru eseri’ hazırlama projesine girişir.

Findley, ayrıntısıyla d’Ohssson’un kimliği, kişiliği ve niyetini masaya yatırır. Bu iyi eğitimli, çok dil bilen Katolik Ermeni Osmanlı vatandaşı, aile vesilesiyle de güçlü bir konumdadır. Görsel malzemelerle alabildiğine zenginleştirilen, İslam, hukuk, saray hayatı, hakkında birincil kaynaklardan bilgi toplayan d’Ohsson, ‘Paris’e , çok sermaye isteyen, muazzam bir proje gerçekleştirmek için’ gider. 18. Yüzyıl şartları imkanlar kadar zorluklarla doludur. Matbaa teknolojisi pahalı olduğu kadar uzun ve zorlu süreçler gerektirir. Osmanlı’nın kapalı dünyası bu zorluğu katlar. Tartışmasız d’Ohsson çok yönlü ekonomik, siyasal ve kültürel menfaatler gütmüştür. İsveç’den destek almış, Osmanlı tarafından dolaylıca beslenmiş, Avrupalı elitlerin pratik politik hedefler gütmesine zemin hazırlamayı hedeflemiştir.

C.V. Findley, Sanat Tarihi........

© Karar