1. İlmin gereklerine uygunluk
2. Tecrübeden istifade (ehliyle istişare)
3. İlticâ ve niyâz
4. Kişisel sorgulama
5. Yeni hedefe/işe odaklanma

Müslümanın bütün tutum ve davranışlarının meşru olması gerekir. Bu, konuyla ilgili doğru bilgiye sahip olmayı zorunlu kılar. İlimden meşruiyet onayı almayan davranış, şu ya da bu gerekçeyle açıklanamaz, savunulamaz.

Davranışın/hareketin, ilim nokta-i nazarından meşru olması yetmez, hikmete uygun olması da icap eder. Hikmete uygunluk; dil ve üslup/sunum, zaman-mekan, makâsıd ve meâl olmak üzere dört unsuru aynı anda içermeyle gerçekleşir. Davranışın, dil ve üslup bakımından nezâhet, zaman ve mekan itibariyle yerindelik, davranışın amaçlanan gayenin tahakkukunu (makâsıd) sağlaması itibariyle elverişlilik/uygunluk ve doğurması muhtemel sonuçlar (meâl) noktasında fesada yol açmaması gerekir. Bütün bunlar bir aklın ölçüp biçip sonuçlandırabileceği hususlar olmadığından, ehliyet ve emanet sahibi kişilerle istişare zorunludur.

Bu ikisinin hakkıyla işletilmesi, eksik bir hususun kalmadığı anlamına gelmez. Bir kere kulun idrak ve kabiliyeti her zaman........

© İnsaniyet