Giriş

Spor hukuku yalnızca saha içindeki kurallarla sınırlı değil; aynı zamanda saha dışında oluşan ekonomik, etik ve hukuki dengeleri de kapsıyor. Bu dengelerden biri, sporcuların yetişme dönemlerinde yapılan yatırımların korunmasıdır. Futbolda “training compensation” (yetiştirme tazminatı) olarak bilinen mekanizma, kulüplerin genç oyunculara yaptıkları yatırımı güvence altına alır. Ancak futbol dışındaki branşlarda bu kavramın uygulanışı daha belirsizdir.

Rusya doğumlu 19 yaşındaki atlet Sofia Yakushina’nın Türk vatandaşlığına geçerek Türkiye Atletizm Federasyonu (TAF) lisansı alması, bu tartışmayı atletizm bağlamında gündeme getirdi. Rusya Atletizm Federasyonu’nun (RusAF), “gelişim giderlerinin tazmini” iddiasıyla Türkiye’ye başvurabileceği sorusu incelemeye değer bir mevzu olarak karşımızda durmaktadır.

İş bu yazıda bu husus, gelişimini devam ettiren bir branş olan spor hukuku çerçevesinde ve elbette yazının imkanları dahilinde ele alınıp yorumlanmaya çalışılacaktır.

Training Compensation Kavramı

“Training compensation” kavramı, sporcunun belirli yaş aralıklarında aldığı eğitimin finansal karşılığını ifade eder. FIFA’nın RSTP düzenlemelerinde açıkça düzenlenen bu sistem, futbol dışında da “development costs” adıyla farklı branşlarda gündeme gelir.

World Athletics (WA) düzenlemelerinde ise doğrudan bir “tazminat ödeme” kuralı yoktur. Bunun yerine, Transfer of Allegiance Regulations ve Eligibility Rules ile sporcunun milli takım değişikliklerinde hangi prosedürlerin uygulanacağı ve hangi şartların sağlanması gerektiği düzenlenir.

Futbol ve Atletizm Arasında Yetiştirme Tazminatı

Futbol özelinde FIFA’nın RSTP hükümleri çerçevesinde eğitim tazminatı ayrıntılı şekilde tanımlanmıştır. Madde 20 ve Ek 4, 12–21 yaş arası dönemi kapsayan tazminatı ve ilk profesyonel sözleşmeyle birlikte doğan ödeme yükümlülüğünü düzenler. Ayrıca transfer ücretlerinden %5’lik payın geçmiş kulüplere dağıtıldığı “dayanışma katkısı” mekanizması da FIFA sisteminin ayrılmaz bir parçasıdır.

Atletizmde ise World Athletics yalnızca uygunluk ve milli takım değişikliklerini düzenler. Eski federasyona eğitim gideri ödenmesine ilişkin açık bir hüküm yoktur.

Yaş Dilimleri ve Eğitim Süresi

Futbolda yaş dilimleri net ve matematiksel olarak belirlenmiştir:

12–21 yaş için eğitim tazminatı ödenir.

12–23 yaş için dayanışma katkısı uygulanır.

Somut örnek vermek gerekirse, 2. Kategori bir kulüpte 16–19 yaş arasında üç sezon geçiren bir oyuncu, 19 yaşında transfer olduğunda yeni kulüp bu üç sezon için yıllık yaklaşık 60.000 € üzerinden toplam 180.000 € öder. Buradaki 60.000 € yıllık bedel yalnızca temsili bir örnektir; FIFA’nın kategori tabloları ülkelere göre farklılık göstermektedir. Ayrıca transfer ücreti varsa, bunun %5’i yaş dilimlerine göre önceki kulüplere dağıtılır.

Atletizmde böyle bir matematiksel sistem yoktur. Kıyas yoluyla 12–18 yaş formasyon evresi kabul edilebilir; ancak bu, WA düzenlemelerinde hukuken tanımlı bir dönem değildir, yalnızca akademik bir yorum olarak değerlendirilebilir.

Profesyonellik ve İlk Sözleşme

Futbolda eğitim tazminatı, sporcunun ilk profesyonel sözleşmesini imzaladığı anda doğar. Amatörlük devam ettiği sürece herhangi bir ödeme yapılmaz. CAS kararları da bu ilkeyi defalarca teyit etmiştir.

Atletizmde profesyonellik çizgisi net değildir. Milli takım lisansı almak, sponsor destekli programa katılmak ya da federasyon kampında yer almak profesyonellik göstergesi olarak ileri sürülebilir. Ancak burada da ispat yükü federasyona aittir.

Dayanışma Katkısı

Futbolda transfer bedelinin %5’i sporcunun 12–23 yaş arası döneminde bulunduğu........

© Hukuki Haber