Türkiye’de İran Türklüğü denilince homojen bir kitleden bahsedildiği düşünülüyor. Oysa İran Türklüğü, en heterojen Türk grubu. Mesela Rusya, Orta Asya ve Doğu Türkistan Türklüğünün tamamı Sünni-Hanefi’dir. Doğu Türkistan’daki Türklerin �’u Uygur ve Kazaktır. Oysa İran’da yirmiden fazla Türk grubu var. Bu Türkler, Şii, Sünni, Alevi ve Ehli Hak inanç gruplarına mensuplar.

İran’daki üç büyük Türk grubu olan Azerbaycan Türkleri, Türkmenler ve Kaşkaylar birbirlerine komşu dahi değiller hatta birbirlerine epeyce uzak coğrafyalarda yaşıyorlar. Örneğin Azerbaycan Türkleri ülkenin en kuzeyinde Kaşkaylar en güneyinde yaşarlar. Kaşkaylar ülkenin en batısındadır, Türkmenler ise en doğusunda.

Azerbaycan Türklerinin diğer Türklerden yani Doğu Türkistan, Orta Asya, Rusya ve Anadolu Türklerinden bir farklılığı daha var. Oda nüfuslarının e’inin vatanları dışında yaşamasıdır. Yani Azerbaycan Türklerinin 5 kadarı Güney Azerbaycan’da e’i İran’ın diğer bölgelerinde yaşıyor. Öyle ki Tahran, İstanbul’dan sonra en çok Türk’ün yaşadığı şehirdir.

Azerbaycan Türkleri dışındaki Türk halkları Pehleviler yönetimi ele geçirdikten sonra uygulanan politikalarla yaşadıkları coğrafyalarda azınlık durumuna düşürüldüler. Mesela Türkmenler Horosan’ı oluşturan dört eyaletin hepsinde ekseriyetteyken, şimdi bir eyalette (Gülistan) en kalabalık, bir eyalette ikinci en kalabalık ve diğer iki eyalette üçüncü ve dördüncü en kalabalık gruplar. Kaşkaylar bin yıldır çoğunluk olarak yaşadıkları topraklarda azınlık konumundalar. Memleketlerinin adı bile değiştirildi: Farsistan.

İran’da 25-30 milyon arası Azerbaycan Türkü, 4-5 milyon Türkmen, 3 milyon Kaşkay ve 3 milyon muhtelif halklara mensup Türk yaşıyor. Kaşkaylar Alevi geleneklerini sürdüren Şiilerken, Azerbaycan Türkleri koyu Şii ve Türkmenler koyu Sünni’dir. Kere Sünniler, Kazaklar ve Kırgızlar Sünni, diğer Türk halklarından göçebe olanlar Alevi, yerleşik olanlar Şii’dir.

İran’da geleneksel coğrafyalarında yaşayan Türkler lisanlarını ve kültürlerini korumuştur. Azerbaycan dışında yaşayan Azerbaycan Türklerinin çoğunluğu göçmelerinden bir nesil sonra bozuk Türkçe, iki nesil sonra sadece Farsça konuşmaktadır. Karma evlilik gurbetteki........

© Habererk