Sizlere 18. yüzyılda bugün, tam olarak 27 Temmuz 1740 tarihinde Burgonya bölgesinde La Comelie adlı küçük köyde dünyaya gelmiş bir maceraperest, kâşif ve botanist olan Jeanne Baré’yi (Baret) büyük bir zevkle tanıtmak istiyorum. Daha yeni Burgonya bölgesinden geldim, tadı hala damağımda, oradayken ünlü Burgonyalıları çalışıp bir sahhafta dolanırken müthiş bir doğa bilimi kitabı buldum ve böylece Jeanne’ın ismiyle karşılaştım. Ardından hayatına bir daldım, çıkasım gelmedi.

Onun hayatı tam filmlik. Bu kadar cesur ve çalışkan olmasına rağmen yüz yıllar boyunca hikâyesi görmezden gelinmiş.

Dünyayı yelkenle ilk kez dolaşan bir kadın olarak tarihte daha çok yer edinmesi beklenirdi fakat şaşırıyor muyuz? Hayır. Yani anlayacağınız, tıpkı Marie Curie ve Pierre Curie gibi eşinin değil asistanlığı, asıl zekanın o olduğunu ima edenler var. Belki şifalı bitkiler konusunda daha yetkin, ciddi bir botanik bilgisine sahip ve topladığı belge ve bitki numuneleri binlerce; hikâyesini bu şekilde okuduğunuzda hakkı yenilmiş ve yüz yıllar boyunca görünmez kılınmış bir başka kadın görüyorsunuz.

Neyse ki son yıllarda haklar teslim edilmeye başlandığından beri Jeanne Baré’yi onore edip ismini anmak babında yeni keşfedilmiş, patlıcangillerden “Solanum Baretiae” onun adı verildi.

Ayrıca 2018 yılında Uluslararası Astronomi Birliği Plüton’daki bir dağ sırasına onun adını verdi. (Plüton’un gezegenlikten çıkmış olmasına burada değinmeyeceğim, “Ah Plüton vah Plüton” deyip geçiyorum.)

OKUMA YAZMA BİLMESİ BİLE MUCİZEYKEN…

Zekası, sebatkârlığı ve toplumun ona biçtiği kısıtlayıcı cinsiyet rollerini bir tarafa koyup meydan okuyan Jeanne’dan aslında hiç öyle bir şey beklenmezdi- çünkü normal şartlarda onun içine doğduğu hayatta okuma yazma bilmesi bile mucizeviydi.

Araştırmacılar kendini nasıl bu kadar geliştirdi hala tam olarak anlamıyorlar. Babası büyük bir ihtimalle gündelik işçi, annesiyse Jeanne bir yaşındayken ölen bir kadıncağız. Ne annesinin ne babasının okuma yazması olduğu düşünülüyor. Babasını 15 yaşındayken kaybettikten sonra büyük bir ihtimalle kız kardeşi veya akrabalarıyla yaşıyor.

Şifalı bitkiler ve ilaçlar konusunda kendini eğitiyor, böylece “herboriste” ya da bir çeşit aktar muamelesi görmeye başlıyor.

HAYATININ DÖNÜM NOKTASI

Hayatı, Philbert Commerson ile tanıştıktan sonra tamamen değişiyor. Commerson, Voltaire ve Linnaeus gibi entelektüellerle yazışan tutkulu bir doktor ve doğa bilimci. Eşi, oğullarını doğurduktan üç gün sonra vefat edince Commerson büyük bir ihtimalle çocuğuna bakıp evini idare etmesi için Jeanne’ı işe alıyor.

Bu, 1760-64 yıllarına tekabül ediyor. İlişkilerinin romantik boyuta geçmesi çok uzun sürmüyor. Jeanne 1764’ten sonra 1775 ve sonrasında iki tane oğlan........

© Gazete Pencere