Vergi ve gümrük ida­relerinde yapay zekâ (AI – Artificial In­telligence) kullanımı, son yıllarda önemli öl­çüde artmıştır. Artan veri hacmi, dijitalleşme ve denetim talepleri ne­deniyle birçok ülkenin vergi ve gümrük otorite­si AI teknolojilerini risk yönetimi, denetim planlama­sı ve otomasyon süreçlerin­de aktif biçimde kullanmaya başlamıştır.

Uluslararası Para Fonu tarafından yayınlanan güncel araştırma notu, sü­recin vergi ve gümrük idare­si bakımından gelişimine ışık tutmakta, potansiyel kolaylık ve zorlukları ele almaktadır*.

1970’li ve 1980’li yıllarda, yapay zekâ teknolojileri ilk kez “uzman sistemler” aracı­lığıyla risk bazlı denetimle­rin hedeflenmesinde kulla­nılmaya başlandı. 1990’larda, gümrük işlemlerine yöne­lik denetimlerde makine ta­raması (machine vision) gibi teknolojiler devreye girerken, 2000–2010 döneminde elekt­ronik hizmetlerin yaygın­laşmasıyla birlikte veri hac­minde büyük bir artış yaşan­dı. 2010 sonrasında, makine öğrenimi (ML) uygulamaları yaygınlık kazanarak özellik­le dolaylı vergi kayıplarının tespiti ile sahte fatura analiz­lerinde yoğun biçimde kulla­nılmaya başlanmıştır. 2020’li yıllardan itibaren ise üretken yapay zekâ (Generative AI), yazılı belgelerin analizinden otomatik sorgulama sistem­lerine kadar uzanan çok yön­lü uygulamalarla denetim sü­reçlerinde etkin bir araç hali­ne geldi.

Öncelikle, vergi idarele­ri denetim yapmak için hangi şirketleri seçeceklerini rast­gele belirlemiyor. Yapay zekâ, binlerce mükellef arasında riskli görünenleri tespit et­mek için devasa veri kümele­rini analiz etmektedir. Geç­miş........

© Dünya