Kuzey Kafkasya'nın sarp vadilerine, özellikle günümüz Çeçenistan ve İnguşetya coğrafyasına yolunuz düşerse, mimari bir mucizeyle karşılaşırsınız: Gökyüzüne doğru ince birer parmak gibi uzanan, taştan yapılmış kuleler.

Turistler için nefes kesici bir manzara olan bu yapılar, arkeologlar için karmaşık bir sosyal düzenin, sofistike bir savunma stratejisinin ve yüzlerce yıllık bir toplumsal hafızanın somut birer kaydıdır. Bu yazıda, bu sessiz nöbetçilerin bize neler anlattığını, arkeolojinin bilimsel yöntemleriyle “okuyacağız”.

Bu kulelerin inşasının “altın çağı”, radyokarbon tarihlemeleri ve mimari stil analizlerine (tipoloji) göre, ağırlıklı olarak 14. ve 17. yüzyıllar arasına denk gelir. Bu tarih aralığı tesadüfi değildir. Bu dönem, bölgenin Timur ve Altın Orda'nın yarattığı büyük sarsıntıların ardından, merkezi bir siyasi otoritenin zayıfladığı bir “güç boşluğu” yaşadığı zamandır.

Arkeolojik veriler, bu dönemde toplumun temel taşıyıcı birimi olarak teip (klan veya geniş aile) yapısının öne çıktığını net bir şekilde göstermektedir. Vaynah kulesi, tam da bu feodal olmayan, parçalı ve özerk sosyal yapının mimari bir yansımasıdır.

Avrupa'daki gibi tek bir lorda veya krala ait dev bir merkezi şato yerine, burada her biri kendi özerkliğini ve onurunu korumaya çalışan onlarca klanın kendi “kale”sini diktiğini görürsünüz. Bir kule inşa etmek, o klanın sadece savunma kabiliyetini değil, aynı zamanda ekonomik gücünü (böyle bir inşaatı finanse edecek tarımsal artığa sahip olduğunu) ve sosyal prestijini de komşularına ilan etmenin bir yoluydu.

Sahada yapılan araştırmalar, bu yapıların homojen olmadığını, aksine net bir “fonksiyonel tipoloji”ye (işlevsel sınıflandırma) sahip olduğunu ortaya koyar. Kuleler temelde iki ana kategoriye ayrılır:

1. Konut Kuleleri (Yaşam Alanları): Bunlar, ailenin "dikey yaşam alanı" olarak tanımlanabilir. Genellikle 3-4 katlı, daha geniş tabanlı (örneğin 8x10 metre) bu yapıların arkeolojik stratigrafisi (kültürel katmanlaşması) bize gündelik hayatı detaylıca........

© Dikgazete.com