Yakın zamanda Yaşlılar Günü’nü geride bıraktık. Bu vesileyle, Kuzey Kafkasya’da yaşlılara gösterilen özel saygı geleneğini yeniden hatırlamak yerinde olacaktır.

Kafkas kültüründe ailenin yaşlı üyelerine (aile reislerine, ağabeylere, amcalara, yaşlı kadınlara) belirli görgü kuralları çerçevesinde özenli bir ilgi gösterilir. Üstelik bu saygı yalnızca “yaşlı” olarak nitelendirilenlere değil, henüz o döneme gelmemiş ama konum olarak büyük kabul edilen kişilere de yönelirdi. Yani, ailenin korumasına ihtiyaç duymayan, fakat saygı görmesi beklenen bireylere.

Geleneksel olarak ailenin en yaşlı erkeği, tarla işlerinin düzenlenmesinde, düğünlerde ya da cenazelerde son sözü söyleyen kişiydi. Evin en yaşlı kadını ise bütün aile için yemek pişirir, gelinler ve kızlar arasında iş bölümü yapar, kışlık erzakın hazırlanmasından sorumlu olurdu. Günlük yemeklerde hangi malzemelerin kullanılacağına o karar verir, gelinler arasındaki gerilimleri yatıştırarak evdeki uyumu korurdu. Ayrıca çocuklarla ilgili ritüellerde de önemli bir rol oynardı: çocuğun doğum gününü belirler, düğün davetli listelerini hazırlar, taziye ziyaretlerinde gelinlerin başında yer alırdı.

Evin kadın dünyasında o, tam anlamıyla “başkomutan”dı.

Büyüklerin yanında, ancak onların ısrarıyla oturulurdu. Onlarla tartışmaya girilmez, sofrada onlara onur koltuğu ayrılır, yolculuklarda mutlaka eşlik edilirdi. Yetişkin oğullar bile işten eve döndüklerinde önce babalarının odasına uğrayıp, haberlerini paylaşmadan rahat etmezdi.

Etnograflar, yaşlılara gösterilen saygının ev sahibinin misafire gösterdiği özenle neredeyse aynı biçimde sergilendiğine dikkat çeker. Örneğin; Çeçenlerde, akşam işten dönen oğullar, önce yaşlıların yanına uğrayarak hâl-hatır sorar, onlarla sohbet eder, sevinçlerini ve dertlerini paylaşırlar. Bu gelenek bugün dahi birçok Çeçen ailesinde sürmektedir. Yalnız oğullar değil, kızlar ve torunlar da dâhil olmak üzere bütün aile fertleri yaşlılara karşı özel bir özen gösterir.

Çocuklar büyükbabalarına “vokhka dada” (büyük baba), büyükannelerine “yokhka nana” (büyük anne) derler. Babalarının ağabeyine “vokhka vasha” (büyük kardeş), küçük kardeşine ise “zhima vasha” (küçük kardeş) diye hitap ederler. Genellikle ebeveynler ve büyükanneler ilk doğan çocuğu gerçek adıyla değil, sevgi dolu bir lakapla çağırırlar.

Yaşlılara saygı, genç bir insanın karakterindeki en asil göstergelerden biridir. Peygamber Efendimiz şöyle buyurmuş:

“Küçüklere merhamet etmeyen, büyüklerin hakkını tanımayan bizden değildir.” (Tirmizi, 1920)

Yaşlı biri odaya girdiğinde gençlerin........

© Dikgazete.com