Ülke, geçen hafta kendi kara komedisinin perdesini açtı; sahnede yalnızca sahte belgeler değil, yıllardır sessizce paslanan güven köprüsünün çatırdayan ayakları vardı.

Seyirciler şaşkın, sahne kalabalık. Ön planda, aslında halı yıkamacı, ama sahte diplomayla psikoterapist bir adamın caps’lere ve komik reels’lere konu olduğu bir durum var; arka planda ise yalnızca ülke yönetiminde değil, sağlık, mühendislik, hukuk gibi kritik alanlarda çalışan birçok kişinin adeta kuruyemişçiden gramla alınmış badem ve fıstık gibi diploma edinmiş olması. 100 gram mühendislik, 250 gram hukuk, yanına biraz siyaset bilimi yüksek lisansı, üzerine doktora serpiştirilmiş…

Bunlar bilgi değil, vitrin süsü. Raflarda duran, tozu silinmiş, kapağı hiç açılmamış kitaplar gibi. Ve bu hikâye yalnızca sahte bir kâğıdın değil, toplumun en görünmez ama en güçlü bağı güvenin sessizce çözülüşünün hikâyesi. Güven bir köprüyse sahte diplomalar onun taşıyıcı ayaklarını yıllarca fark edilmeyen bir pas gibi kemiriyor. Bu pas, psikolojiden sosyolojiye, siyasetten tarihe kadar her alanda etkisini gösteriyor.

Güven, insan ruhunun en sessiz ama en derin nehridir. Erik Erikson, bu nehri ‘temel güven‘ diye adlandırır; hayatın ilk yıllarında akar, sonra tüm ilişkilerimize can verir. Çocuğun anne kucağında bulduğu sıcaklık neyse vatandaşın doktoruna, hâkimine, mühendisine duyduğu güven de odur.

Bir sahte diploma, bu nehri tek bir taşla bulandırır. Suyun berraklığı bir kere bozuldu mu dipteki bulanıklık gözden gitmez. Tıpkı ‘Muhteşem Gatsby‘de Jay Gatsby’nin altın yaldızlı hayatının tek bir gerçeğin ortaya çıkışıyla sönmesi gibi güven de bir anda çöker.

Albert Bandura’nın ‘ahlaki çözülme’ dediği mekanizma burada devreye girer: “Kimseye zarar vermiyorum” diyen bir zihin, kendi vicdanına yumuşak yastıklar diker. Ama bu sahte rahatlığın ardında başka bir şey daha vardır; yakalanma korkusunun yokluğu. Kriminoloji, caydırıcılığın hem cezanın ağırlığına hem de yakalanma ihtimaline bağlı olduğunu söyler. Burada ikisi de eksik. İnsan, yakalanmayacağına inanırsa sahte imzanın mürekkebi kururken bile daha dikkatsiz olur; tıpkı........

© Diken