Yazıda en temel ilkelerden biri, Memet Fuat’ın deyişiyle ‘anlamın duralamadan, ikinci bir okumaya gerek duyulmadan algılanmasıdır’. Şu cümleye Memet Fuat’ın ‘en sıcak yasa’ dediği bu ilkeyle bir bakalım:

“Antik dönemde insana atfedilen siyasi doğa … oturmuş bir birlik içinde kendi kendini yönetmeye, insanın özgürlüğü ve tamlığa ulaşma kapasitesinin siyasi hayat içinde konumlandırılmasına gönderme yapıyordu.”

Anlayamıyorum. İki kere bile okuyunca anlayamadığım şey şu: ‘insan özgürlüğü-nün ve tamlığa ulaşma kapasitesi-nin‘ mi, yoksa ‘insan özgürlüğün-e ve tamlığ-a ulaşma kapasitesinin’ mi?

‘Ayşe ve Ahmet’in babası’ deyince anlamak kolay. Hoş bu basit cümlede bile o kadar kolay olmayabilir: Ahmet’in babası ve Ayşe’den de söz ediliyor olamaz mı? Ama bağlamdan hemen anlarız neyin ne olduğunu, ‘Ayşe’yle Ahmet’in babası’ dendiğinde.

Yukarda verdiğim cümlede bağlamdan da anlaşılamıyor. O cümleyi bir kitaptan aldım: Halkın Çözülüşü – Neoliberalizmin Sinsi Devrimi, Wendy Brown, Çeviren: Barış Engin Aksoy, Metis Yayınları. Çevirmenimiz Barış Engin Aksoy (birkaç kılçık hariç iyi bir çeviri, rahat anlaşılır bir Türkçe) bu tamlamaları / söz öbeklerini hep böyle kullanıyor. Bir örnek daha vereyim:

“Son yıllarda kemer sıkma önlemleri ve özelleştirmeye karşı düzenlenen protestoların kafa tuttuğu düzen budur.”

Burada pek karışıklığa yol açmıyor: Protestolar kemer sıkma önlemlerine ve özelleştirmeye karşıdır. Kimileri böyle kullanır, gramer olarak yanlış da değil, ama ben genellikle tamlamanın her iki parçasındada eki kullanıyorum, karışıklığa yol açmasın diye -kimi zaman da vurgulamak için.

Dilbilgisi kurallarına uygunluk bir metni iyi, güzel, doğru kılmadığı gibi, anlaşılır olmasını da garantilemiyor. Bu demek değil ki dilbilgisi kurallarını gözardı edelim. O kurallar yazmak, okumak kolaylaşsın, ortak bir dil oluşsun diye var. Ama kurallar değişebilir, değişiyor zaten. Melih Cevdet şöyle diyor:

“Kurallar zamanla canlı dil yönünde değişikliğe uğrar. Tersini düşünmek dile gem vurmak,........

© Diken