Bugünlerde iki şeye yakından tanıklık ediyoruz. Bunlardan biri bilim ve teknolojide bir süper gücün son hız kendini imha etmesi, diğeri de yüzlerce yıl can vererek, türlü ezalar göğüslenerek kurulan demokrasinin yerle yeksan edilmesi. İkisi de hayaletler mezarlığından kaçan grotesk karakterler eliyle gerçekleştiriliyor.

Bugünlerde üç şeyin endişesini taşıyoruz. İklim krizi, yeni bir pandemi olasılığı ve bilim karşıtlığı. Bir geçmişimizi silip atıyor, öbürü kalabalıkların geleceğini imha ederek geleceği şimdiden yalnızca kendisine ipotek ediyor. Bilim ve demokrasi çok yakın ilişkili. “Bilimin bize sunduğu tek ödül, kendimizi aldatmamaktır” diyor Carl Sagan. Kalabalıkların aldanmasını kastedenlerin bilimle ve demokrasiyle arasının iyi olması beklenilemez elbet. Bilim karşıtlığında iddialı bir ismi “Sağlık Sekreteri” yapan yeni ABD yönetimi, en ölümcül kanserlerin tedavisinde önemli adımlar atan, kanıtlı bu adımların gelecekte kanserin önlenebileceğini duyumsattığı tüm çalışmaların fonlarını kesti.

Çocukluk çağı aşılamalarında geri adımlar atıyor, kızamık salgını, gıda aracılı Salmonella (paratifo ve tifo etkeni) salgınları, sinek aracılı hastalıklar tırmanıyor. COVID-19 pandemisinde, özellikle kırılgan gruplarda milyonlarca ölümü önleyen aşıların geliştirildiği mRNA platformunu, mevcut ve gelecek çalışmaları kapattı. Bilim ve teknolojinin öncülüğünü yapan kurumları kapatıyor ya da kısıtlıyor. Harvard’da okurken yanında eroin bulundurduğu için gönüllü çevre çalışmalarına katılma yükümlülüğü sırasında başlayan çevre savunuculuğunu, aşı ve bilim karşıtlığına evirerek servet ve kariyer yapan Robert F. Kennedy, Jr. yeni görevinde “"Amerika'yı Yeniden Sağlıklı Yap” (MAHA; Make America Healthy Again ) girişimine öncülük ediyor. Ancak gıda sektörü, ülkesini kaplayan yapay ışıklar, pestisitler ve plastik konusunun sağlıklılıkla ilişkisini kurmamış ya da söylemle eylem arasında sıkıştırılmış görünüyor.

Çok önemli bir araştırma yayınlandı, kıyamet kopartması gereken bir araştırma bu. Yerküreyi, günlük hayatımızı kaplayan plastiklerin, karotis arterindeki (şah damarı olarak da bilinir) aterom plaklarında bulunduğunu, bunun yalnızca kalp krizi ve inme riskini değil bunlardan ölmek riskini de iki kat artırdığını gösteren bu araştırma önemli bir Tıp Dergisinde*(N Engl J Med. 2024 March 07; 390(10): 900–910. doi:10.1056/NEJMoa2309822.) yayımlandı.

Derginin bölüm editörü Philip Landrigan; “Aterosklerotik plaklarda mikroplastik ve nanoplastiklerin bulunması, bir dizi acil soruyu gündeme getiren çığır açıcı bir keşiftir” diyor (

© Birgün