Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü Öğretim Üyesi Dr. Mustafa Caner, E3 ülkeleri ve İran arasında devam eden nükleer müzakerelerin arka planını ve süreci çıkmaza sürükleyen sebepleri AA Analiz için kaleme aldı.

***

Avrupa Üçlüsünün (E3) 28 Ağustos’ta tetik mekanizmasını (snapback) harekete geçirme kararı almasının ardından iki haftadan fazla bir zaman geçti. Bu süreçte İran ile E3 ülkeleri İngiltere, Fransa ve Almanya arasındaki diplomatik görüşmeler devam ediyor. Uluslararası gündemi meşgul eden haliyle İran'ın nükleer programı, çok taraflı bir çekişmenin konusu. Meselenin ABD ve İsrail boyutu olduğu kadarıyla Avrupa Birliği (AB), Birleşmiş Milletler (BM), Rusya ve Çin tarafları da bulunuyor.

İran ve E3 arasındaki diyalogda İran’dan talep edilenler şunlardır; nükleer faaliyetlerinin yeniden Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) denetimine girmesi, ABD ile müzakerelere yeniden başlanması ve akıbeti bilinmeyen 400 kiloluk zenginleştirilmiş uranyumun hesabının verilmesi. İran ise İsrail tarafından uğradığı saldırıyı gerekçe göstererek Ajans ile yepyeni bir formatta koordinasyon öneriyor. Herhangi bir İsrail saldırısına karşı garantiler istiyor.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, meseleyi diplomatik zeminde halletmek ve İran’ı yaptırım ve savaş kıskacından kurtarmak adına elinden gelen tüm gayreti gösteriyor. Bu noktada Arakçi, sadece Avrupa güçleri ile değil, İran içindeki muhafazakar güçlerle de uğraşıyor. İran parlamentosunun Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'ndan (NPT) çıkmayı görüşeceği 7 Eylül tarihli toplantı, güç bela engellendi. İran içinde nükleer silah yanlılarının sayıları artmaya ve sesleri daha gür çıkmaya devam ediyor.

Arakçi, 4 Eylül akşamı Katar’ın Başkenti Doha’da AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas ile sürpriz bir görüşme gerçekleştirdi. Bu görüşme, İran ve Avrupa arasındaki diyaloğun devamlılığını göstermesi açısından kritikti. 6 Eylül’de de Viyana’da İran ve UAEA heyetleri arasında kritik bir görüşme gerçekleşti. Yapılan bu görüşmelerde küçük de olsa ilerleme kaydedildiği ve tarafların diplomasiye şans vermeye hazır oldukları ifade edildi.

Ancak asıl önemli gelişme, 9 Eylül’de Mısır’ın başkenti Kahire’de gerçekleşti. Dışişleri Bakanı Arakçi’nin liderlik ettiği İran heyeti ile UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi liderliğindeki UAEA heyeti arasında Mısır Dışişleri Bakanı arabuluculuğunda yapılan görüşmelerden olumlu netice alındı. Buna göre İran, NPT kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirecek ve Ajans’ın denetimi........

© Anadolu Ajansı Analiz