29/5/2025 tarih ve 2025/9903 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe giren Yeni Teşvik Sistemi (Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar), "Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi" gibi iddialı bir başlıkla duyuruldu. Bu yeni sistemin amacı, Türkiye ekonomisinde köklü bir değişim yaratmak, üretim ve istihdamı artırmak, dışa bağımlılığı azaltmak ve dijital ile yeşil dönüşümü hızlandırmaktır. Ancak, bu hedeflere ulaşmak adına atılan adımlar bazı eleştirilerle karşılaşıyor…

Yeni sistem, 31 Aralık 2030’a kadar yapılan teşvik başvurularını kapsıyor. Temelde iki ana kategoriye ayrılıyor: Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi ve Sektörel ve Bölgesel Teşvik Uygulamaları. Ancak uygulamada, büyük eşitsizlikler ve erişim zorlukları dikkat çekiyor. Özellikle KOBİ’ler ve küçük girişimciler, sistemde kendilerine yer bulamıyor. Asgari sabit yatırım tutarlarının belirlenmiş olması, küçük ve orta ölçekli işletmelere “bu masada yeriniz yok” mesajı veriyor…

Sistemde üç ana program bulunuyor:

• Teknoloji Hamlesi Programı: Ar-Ge, ileri üretim teknolojileri ve yüksek katma değerli ürün yatırımlarına yöneliyor. Ancak, küçük işletmeler için belirlenen asgari yatırım tutarları çok yüksek. Bu tür yatırımlar, sadece büyük ölçekli firmaların erişebileceği seviyelerde.

• Yerel Kalkınma Hamlesi Programı: Her ilin kendi potansiyeline uygun dört yatırım konusu belirleniyor. Bu yatırımlar öncelikli kabul ediliyor, ancak küçük yerel girişimcilerin bu teşviklerden yararlanması oldukça zor.

• Stratejik Hamle Programı: Enerji arz güvenliği, savunma sanayi, dijital ve yeşil dönüşüm gibi sektörlerde yalnızca büyük ölçekli yatırımlar destekleniyor. Bu tür yatırımlar için 50 milyon TL (yeşil/dijital dönüşüm), 100 milyon TL (yüksek teknoloji) ve 200 milyon TL (genel stratejik yatırımlar) gibi yüksek asgari yatırım tutarları belirlenmiş.

İki alt sistemden oluşuyor

• Öncelikli Yatırımlar Teşvik Sistemi: Dijital ve yeşil dönüşüm programları, savunma sanayi, enerji üretimi ve Ar-Ge yatırımları gibi stratejik alanlar destekleniyor. Ancak, İstanbul dışındaki orta-yüksek teknoloji yatırımları için 1 milyar TL sınırı var.

• Hedef Yatırımlar Teşvik Sistemi: Kararın EK-3 listesinde yer alan yatırım konuları, belirtilen şartları sağlamaları halinde desteklenir. Sadece belirli sektörlerde ve belirli coğrafyalarda yapılan yatırımlar için özel koşullar sağlanıyor. 1. ve 2. bölgeler: 12 milyon TL, 3-6. bölgeler: 6 milyon TL asgari yatırım tutarı belirlenmiştir.

Türkiye, bölgesel kalkınma farklarını gidermek için illeri sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyelerine göre altı bölgeye ayırmış. Ancak, bu bölgesel teşviklerin adaletsiz bir şekilde uygulandığı ve büyük sermayenin avantajlı bir konumda olduğu söylenebilir. En gelişmiş iller 1. Bölgede (8 il: Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli ve Muğla) yer alırken, Mersin ile birlikte 13 ilimiz 2. Bölgede, Adana ile birlikte 17 ilimiz 3. Bölgede, Sivas ile birlikte 11 ilimiz 4. Bölgede, Hatay ile birlikte 15 ilimiz 5. Bölgede ve Adıyaman, Diyarbakır, Şanlıurfa ve Van ile birlikte 17 ilimiz ise en az gelişmiş olan 6. Bölgede yer almıştır.

Yeni teşvik sistemi kapsamında sağlanan bazı destek unsurları şunlar:

• Katma Değer Vergisi İstisnası: Yurt içi ve yurt dışı makine/teçhizat alımlarında uygulanır.

• Gümrük Vergisi Muafiyeti: İthal makinelerde vergi sıfırlanır.

• Vergi İndirimi: Kurumlar vergisi `’a kadar indirilebilir.

• Sigorta Primi İşveren ve İşçi Hissesi Desteği: 6. bölgede işçi primi de karşılanır.

• Faiz veya Kâr Payı Desteği: 4., 5. ve 6. bölgelerde kullanılan kredilere faiz desteği verilir.

• Makine Desteği: 2 milyon TL’yi aşan makineler için % devlet katkısı sağlanır.

• Yatırım Yeri Tahsisi: Bakanlık tarafından OSB veya sanayi bölgelerinde arsa tahsisi yapılabilir.

Yeni sistem, özellikle küçük işletmeler ve girişimciler için büyük bir engel oluşturuyor. Asgari yatırım tutarları, KOBİ’lerin bu teşviklerden faydalanmasını neredeyse imkânsız hale getiriyor. Türkiye’deki işletmelerin �'u KOBİ statüsünde olmasına rağmen, teşviklerin büyük çoğunluğu büyük yatırımcılara yöneliyor. Bu durum, teşviklerin kapsayıcılığını büyük ölçüde sınırlıyor.

Organize sanayi bölgesinde veya endüstri bölgesinde yapılan yatırımlar ve Kararın Ek-5’inde belirtilen ilçelerde gerçekleştirilen........

© 12punto