Bir “Türkistan” var, bir de “Doğu Türkistan” var. “Türkistan” deyince “Batı” eklenmeden, Çin Halk Cumhuriyeti sınırları dışında kalan bölge kastedilir. Çin Halk Cumhuriyeti sınırları içinde “Doğu Türkistan” deyince özel anlam yükleniyor.

Prof. Dr. Mehmet Akif Erdoğru “Doğu Türkistan Araştırmaları” kitabını yayınladı. (Post Yayınları, 248 s.)

Yazar, çoklukla yabancıların kaleminden Doğu Türkistan’ın tarihine giriyor, bugüne nasıl gelindiğini ortaya koyuyor. Çinliler şunu yaptı, Türkler şunu yaptı demiyor; geniş bir bilgi çerçevesi çiziyor.

“Önsöz”ü okuyalım önce:

“19. yüzyılın ikinci yarısında İngilizler, Kaşgarya üzerinde Ruslarla giriştikleri rekabetten dolayı Doğu Türkistan tarihi, coğrafyası, kültürü, dini ve dili üzerine derlemeler yapmışlardır. Rus yayılmacılığı-İngiliz emperyalizmine sahne olan Doğu Türkistan üzerine özellikle Hindistan’da görevli koloni memurları vasıtasıyla İngilizler epeyce bilgi edinmişlerdir. Onlar bir kısım Rusça kitapları da İngilizceye çevirmişlerdir. Kaşgarya halklarıyla din, dil ve kültür birliği olan Osmanlılar uluslararası bu rekabette etkili olamamışlardır. (...) 19. ve 20. yüzyıllarda edinilen bu bilgilerin çoğunun hâlâ Türkçeye çevrilmediği dikkate alınırsa, İngilizce olan bu bilgilerin Türkiye Türkleri ve genel olarak Türk dünyası tarihi açısından değeri ve önemi anlaşılır. Zira Türkiye’de Doğu Türkistan tarihi ve kültürü üzerine yeterli bir literatür henüz oluşmamıştır. Osmanlı Devleti ile Kaşgar Emirliği arasındaki diplomatik ve askerî ilişkiler konusunda bilinenler ise sınırlıdır. Rus ve Çinlilerin edindiği bilgiler ise Türk okurlar tarafından bilinmemektedir. (...) Batılıların Doğu Türkistan üzerine verdikleri bilgilerin doğru olup olmadığı tartışılabilir, ama en........

© Yeniçağ