Modern dünyânın zihnî dünyâsı hummalı bir nesneleştirme arzusu üzerinden şekillendi. Bunun maddî arkaplânında hiç şüphesiz, kapitalist iş ve işlemlerle işleyen kapitalist sermâye birikimin dinamikleri yatmaktadır. İnsanın duygularından tamâmen arındırılmış, dolayısıyla herhangi bir ahlâkî engelle çarpmayan bir dünyâdır bu. Burada herşey alabildiğine yalıtılmış; kendisine indirgenmiş, kendi kendisinin gâyesi hâline getirilmiştir. Meselâ ekonominin amacı sâdece kendisidir. Kâr maksimizasyonu tam da bunu anlatır. Mütevvefa ekonomist André Gorz’un ifâdesiyle ekonomide herşeyin br değişim değeri vardır ama ekonominin kendisinin bir değişim değeri yoktur.

Modern dünyânın tekmil yapıları bu ilkeye göre şekillenmiştir. İlkenin felsefî ismi akılcılıktır. Descartes, Leibniz vb Kartezyenler akılcılığı kuvvetli bir şekilde işlemişlerdir. İş felsefede kalmıyor. Pratikte mesela bürokraside bunun bir yansımasını görüyoruz. Nitekim târihçi Weber’in teorik düzlemde uzun uzun anlattığı üzere modern bürokrasinin iş ve işlemleri yürütme tarzı da ,içinde herhangi duygu ve ahlâkî kaygı gütmediği, sâdece işin kendisine odaklandığı ve onu en mükemmel şekilde başarmaya odaklı bir tarzdır. Modern bürokrat işini nesnelleştirir ve akılcı bir dâirede başarır.

Modern siyâsetin, kendisini kuşatan ahlâkî endişelerden arınmayı ve onu çıkarların maksimize edildiği bir çerçevede yürütmeyi esas alır. Buna, bilindiği üzere reelpolitik denir. Modern dünyâda moralpolitik es geçilir.

Modern bilim de bundan nasibini alır. Nesnellik baştacı edilir. Modern bilim insanı, laboratuvarına duygularını sokmaz. Tabiat, eşyâ tepeden tırnağa nesnelliğine indirgenir. Ama en vahimi, aynı metodun beşerî bilimlere de tatbik edilmesidir. Modern beşerî bilimler külliyâtının esaslı bir kısmı bunu temsil eder. Meselâ modern sosyolojinin doğuşunda yoğun bir insansızlaştırmaya şâhit oluyoruz. Bahse konu olan toplum alabildiğine insansızlaştırılmış; elbette........

© Yeni Şafak