Bir

Büyük Selçuklu âlimi

olan

İmam Gazâlî

’nin (r.h) mütekellim-müderris olarak şöhretin zirvesindeyken uzlete çekilmesi, ilim ve ahlak ehlince hep merak edile gelmiş ve bu konuda somut olan şu üç neden üzerinde durulmuştur:

1-Karısı

Terken Hatun

ile devrin halifesinin iktidar saikiyle Melikşah’ı zehirlemelerini takiben, sultanın oğulları arasında baş gösteren mülk çatışmalarında, kendisinden fetva talep edilmesi, hatta çatışan taraflardan hangisini tuttuğunu söylemesi konusunda maruz kaldığı şiddetli baskıdan kurtulmak istemesi,

2-

Dünya âlimi

olarak şöhretinin

âhiret

hayatını kurmaya yetmeyeceğini, şimdi ahirete yönelse de geç kalmış olabileceğini düşünmesi, bu sebeple yeme-içmeden kesilerek tehlikeye giren hayatını ve o aşırı bunalımda kaybettiği konuşma yeteneğini tekrar kazanmayı arzulaması,

3-Hallerini şu ya da bu oranda etkileyen her iki durumdan da kurtulmak için zaten bağlısı olduğu tarikatın gereklerini yani

seyr-i sülûka

girmeyi nihai kurtuluş olarak görmesi.

Gazalî bu etkilerden birine ya da üçüne birden bağlı olarak Bağdat Nizamiyesi başmüderrisliğini bırakıp, kürsüsünü de kardeşi

Ahmed Gazâli

’ye terk ederek

Şam

’da uzlete çekilmiştir.

Zikrettiğimiz üç nedeni de kapsayan açıklamasını ise -konuyu ferdileştirmeden kaçınarak- Horasan’ın büyük mutasavvıflarından

Hâtem el-Asam

’ın şu sözünü naklederek yapmıştır:

“İnsanlardan beş şey istedim fakat hiçbirini yaptıklarını görmedim. Onlara, Allah’a itaat edin, dünyadan yüz çevirin, dedim. Yapmadılar. Eğer siz yapmıyorsanız, bunları yapmam için siz bana yardımcı........

© Yeni Şafak