Türkiye, Papa'nın İznik'e gelişi ve ardından İstanbul'da Volkswagen Arena'da yönettiği ayini konuşuyor. İlk bakışta bir "dini tören" gibi görünen bu tablo, Cumhuriyet'in kuruluş dönemindeki hukukî ve siyasi hassasiyetlerle karşılaştırıldığında çok daha derin bir anlama sahiptir. Zira Atatürk döneminde mesele, ayin yapılması değil; yabancı dini otoritelerin kamusal alanda siyasi nüfuz göstergesi oluşturabilecek faaliyetlerinin dikkatle izlenmesiydi. Bugün ise aynı Papalık, hem devlet başkanı sıfatıyla kabul edilmekte hem de kilise dışı mekanlarda binlerce kişinin katıldığı törenler düzenleyebilmektedir.

Bu gerilimin arka planını anlamak için 3 Nisan 1930 tarihli Hariciye Vekâleti Hukuk Müşavirliği'nin raporuna bakmak yeterlidir (Türk Diplomatik Arşivi (TDA), Ülkeler, Vatikan. 28371-117087, 3 Nisan 1930). Bu belge, Papalık makamının Türkiye'deki statüsüne ilişkin kapsamlı bir hukukî değerlendirmedir. Belge, bir bakanlık kararı değildir; fakat Atatürk döneminde fiilen uygulanan dış politika çizgisinin hukukî mantığını göstermesi bakımından son derece belirleyicidir.

Ayrıca, Papalık tarafından İstanbul'a gönderilen Apostolik Delege Mösyö Angelo Giuseppe Margotti'nin Ankara ziyaretine dair diplomatik yazışmalarda da görüldüğü üzere (Kaynak: Türk Diplomatik Arşivi (TDA), Ülkeler, Vatikan. 28371-117087, 11.Ocak1929.) Türkiye Cumhuriyeti Papalık Makamı'nı bir devlet olarak tanımadığı için Margotti'nin "délégué apostolique" sıfatı resmen karşılık bulmamaktadır. Bu nedenle yapılan temasların tamamı "kişisel nezaket ziyareti" çerçevesinde değerlendirilmiş; diplomatik muhataplık tesis edilmemiştir.

Bu yaklaşım, Lozan Antlaşması'nın 28. maddesinde tescil edilen temel ilkeyle uyumludur: "Tarafeyni akideyn, Türkiye'de........

© Yeni Mesaj