“Trajik Başarı-Türk Dil Reformu” Üzerine Notlar (11)

AHMET TALİB ÇELEN

Geoffrey Lewis’in “Trajik Başarı-Türk Dil Reformu” eserinden notlara devâm ediyoruz. (Tercüme eden: Mehmet Fatih Uslu, Gelenek Yayınları, İstanbul, 2004)

*Okuyucu benim söylemeye çalıştığım şeyin, etimolojinin amatörlere göre bir oyun olmadığı düşüncesi olduğunu düşünebilir, ancak etimoloji, başkaları için bilimken, amatörlere göre tastamam bir oyundur. (s. 65)

*25 Haziran’da eğitim bakanı, Büyük Millet Meclisi’ne bu kuruma (Dil Encümeni) bütçeden sadece bir lira tahsis edildiğini söyledi. (Korkmaz 1992: 252-3)

*… Mustafa Kemal 12 Haziran 1932’de de Türk Dili Tetkik Cemiyeti’ni kurdu. (s. 65)

*Kurum’un meydana getirilmesinde dört kişinin telkini olduğu söylenir: Samih Rifat, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri. (Doğan 1984: 25) (…) Bu yeni örgütlenmenin ön saflarında tasfiyeciler (sonradan özleştirmeciler) vardır.

*21 Kasım 1932’de Diyanet İşleri Başkanlığı tüm ‘cami ve mescid hademeleri’ne ezanın Arapça yerine Türkçe okunması için kendilerini hazırlamaları yolunda bir talimat vermiştir. (…) Aşağıdaki, okunulması talimatı verilen metindir:

Tanrı uludur!

Şüphesiz bilirim bildiririm

Tanrıdan başka yoktur tapacak.

Şüphesiz bilirim bildiririm

Tanrının elçisidir Muhammed.

Haydin namaza!

Haydin felâha!

(Namaz uykudan hayırlıdır)

Tanrı uludur!

Tanrıdan başka yoktur tapacak. (s. 66)

*9 Haziran 1933’te kullanımı uygunsuz bulunan tüm Arapça ve Farsça sözcüklerin Türkçe eşlerinin bulunmasının kolay olmayacağı aşikâr hale geldiğinde, Hakimiyet-i Milliye halk arasında şu an kullanılan tüm sözcüklerin kökenlerine bakılmaksızın Türkçe sayılacağını ilan etti. Bu duyarlı tedbirin,........

© Yeni Akit