İran içinde Azerbaycan Türklerinin ardından en kalabalık Türk halklarını Kaşkaylar ve Türkmen Sahra Türkmenleri oluşturuyor. Güneyde Fars ve İsfahan eyaletlerinde yaşayan Kaşkay Türkleri ile kuzeydoğuda Gülistan ve Kuzey Horasan bölgesindeki Türkmen Sahra Türkmenleri, siyasi ve kültürel haklar bakımından benzer sorunlar yaşıyor. Bu kadim Türk toplulukları, uzun yıllardır devam eden asimilasyon politikaları nedeniyle kendi ana dillerini ve kültürel kimliklerini koruma mücadelesi veriyor.

İran’da Türk varlığına yönelik asimilasyon politikaları, 1925 yılında Türk Kaçar Hanedanı devrilip Pehlevi yönetimi iktidara geldikten sonra sistematik şekilde uygulanmaya başlandı. Pan-İranist ve Fars milliyetçisi bir anlayış benimseyen Pehleviler, Türkleri tehdit olarak gördükleri için ülkedeki bütün Türk halklarını hedef alan kapsamlı asimilasyon hamlelerine girişti. Bu politikalar İslam Devrimi sonrasında da farklı biçimlerde devam etti. İran Anayasası’nın 15. maddesi teoride yerel dil ve lehçelerin eğitim ve medya alanında kullanımına izin verse de uygulamada Türk Dili’nde eğitime asla fırsat tanınmadı. Eğitim dili olarak tek başına Farsçanın dayatılması, Türk kimliğinin en önemli unsurlarından biri olan dilin kamusal hayattan dışlanması anlamına geliyordu. Sonuçta İran’daki Türk topluluklarının dili ve kültürü görmezden gelinerek, nesiller boyu sürecek bir kimlik erozyonunun temelleri atıldı.

Kaşkaylar, İran’ın güneyinde yaklaşık 3 milyon nüfusa sahip, göçebe gelenekleriyle tanınan bir Türk topluluğudur. 20. yüzyıl ortalarına dek konar-göçer yaşam süren Kaşkaylar, Pehlevi döneminde çeşitli baskılarla yerleşik hayata geçirildi. Devlet, yerleşim yerlerinin Türkçe isimlerini Farsçaya çevirerek boy adlarını unutturmak istedi. Bu süreçte geleneksel kıyafetlerin kamusal alanda giyilmesi yasaklandı. Kaşkaylar ancak evde, düğün ve şölenlerde milli kıyafetlerini giyebiliyor. Göçebe yaşamdan koparılan Kaşkaylar, şehirlerde geçim sıkıntılarıyla da karşılaştı. Eğitim dili Farsça olduğundan Kaşkay çocukları okula başlarken zorlanmakta ve Kaşkay Türkçesi giderek sadece ev içinde konuşulan bir dil haline gelmektedir. Kaşkay gençlerinin yaklaşık p’i üniversite mezunu olmasına rağmen çoğu ancak özel sektörde iş bulabilmekte, kamuda yüksek........

© Türkgün