Diğer

19 Şubat 2025

ABD Başkanı Donald Trump (sağda) ve Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan

Türkiye, içte ve dışta yaşanan gerginlik ve belirsizliklerle ekonomik anlamda tehlikeli sularda seyrediyor. Belirsizlik risk getirir; beklentilere, dövize, faize ve kronik sorunlarımız enflasyon ve cari açığa yansır.

Önce dıştaki gelişmelere, özellikle ABD Başkanı Trump’ın yükselttiği gümrük vergilerine (tarifelere) ve bu vergilerle gelen belirsizliğe bakalım. Bu vergiler Türkiye enflasyonuna ve cari açığına nasıl etki eder?

Sonra içerideki gelişmelere bakalım. Son dönemde yaşanan siyasi ve ekonomik gerginlikler ve belirsizlikler riskleri de arttırıyor. İçeriden gelen bu belirsizlik ve risklerin cari açık ve enflasyona etkileri nedir?

Trump’ın yaratabileceği enflasyon dalgası için, Trumpflasyon deyimini uygun buldum. Trump’ın yükselttiği gümrük vergileri önce ABD’de, sonra dünyada ve haliyle Türkiye’de bir enflasyon dalgası yaratır mı?

Trump şimdiye kadar şu gümrük vergilerini açıkladı:

(1) Tüm ülkelerden yapılan çelik ve alüminyum ürünleri ithalatına yüzde 25 vergi. Bu vergi 4 Mart 2025’te yürürlüğe girecek.
(2) Çin'den yapılan tüm ithalata yüzde 10 vergi; Şubat 2025’te yürürlüğe girdi.
(3) Kanada ve Meksika’dan yapılan tüm ithalata yüzde 25 vergi.

Trump takımına göre çelik ve alüminyum ithalat vergi artışı büyük ölçüde iç üretimi yükseltecek, bir defalık sınırlı bir fiyat artışı olsa bile fiyatlar sürekli artmayacak, yani Trumpflasyon olmayacak. White House Fact Sheet (11 Şubat 2025).

ABD’nin birçok iktisatçısına göre, ki aralarında çok sayıda Nobel ödüllü iktisatçı vardır, Trump’ın vergi artışları ABD’de Trumpflasyona neden olacaktır. Örneğin Nobel Economists Letter (25 Haziran 2024) ve (23 Ekim 2024).

Çünkü örneğin çelik ve aluminyum vergi artışlarına uyum (intibak) ileri bağlantılarla dayanıklı tüketim malları, otomotiv, inşaat gibi sektörlerde sürecektir. Bu uyum bir defada olmayacak, farklı sektörlerde farklı gecikmelerle olacaktır ve bir enflasyon dinamiği yaratacaktır.

Bir konu daha var; ABD’de Trump’ın getirdiği vergilere diğer ülkeler karşılık verecekler ve süreç ticaret savaşlarına dönüşecektir. Kısacası, ABD Trumpflasyonu ve onun getirdiği başka olumsuzlukları yaşayacaktır.

Peki, ABD’de enflasyon yaşanırsa, bunun küresel enflasyona ve Türkiye enflasyonuna etkisi ne olur? Böyle bir küresel etki önemli ölçüde olmaz diyebiliriz. Çelik ve alüminyum örneğini alarak açıklamaya çalışalım.

Daha önce ABD’ye satmak üzere çelik ve alüminyum üretimi yapan ülkeler, ABD’ye daha az ihracat yapınca, daha düşük fiyata başka ülkelere satmaya çalışacaklardır. Hatta bu konuda damping yapmaya yönelebilirler. İşte bu durumda bu ürünlerin fiyatları düşebilir bile.

Şunu hatırlayalım. Trump, ilk (2017-2020) başkanlık döneminde, 2018’de çelik ithalatı için yüzde 25, alüminyum ithalatı için yüzde 10 ek vergi getirmişti.

Ancak sonra Arjantin, Avrupa Birliği, Avustralya, Birleşik Krallık, Brezilya, Kanada, Japonya, G. Kore, Meksika ve Ukrayna için istisna getirildi ve bu vergiden muaf tutuldular. White House Fact Sheet (11 Şubat 2025).

Bu durumda iki etki oluştu. Birincisi, bu ülkeler ABD’ye ihracat........

© T24