Diğer

T24 Haftalık Yazarı

17 Ağustos 2025

Rudolf Bultmann, 1884 yılında Almanya’nın Wiefelstede kentinde doğdu. Bir Lutheran papazın oğlu olarak dini bir çevrede büyüyen Bultmann, teolojiye olan ilgisini erken yaşlarda geliştirdi. Marburg, Tübingen ve Berlin gibi dönemin önde gelen üniversitelerinde teoloji, felsefe ve filoloji eğitimi aldı. Bu ihtisas alanları bir insanın yıllar içinde yavaş yavaş delirebilmesi için muhakkak ki özel bir formül olmalı. Özellikle Marburg Üniversitesi’nde geçirdiği yıllar, onun düşünce dünyasını şekillendiren en önemli dönemlerden biri oldu. Burada, Etnisiteye dayalı neredeyse “fanatik düşünceleriyle var oldu” diyebileceğimiz Martin Heidegger’in varoluşçu felsefesiyle tanıştı ve bu felsefe, onun teolojik yaklaşımlarının daha derin düşüncelerle buluşmasını sağladı. Bultmann, 20. yüzyılın ilk yarısında, iki dünya savaşının yıkıcı etkilerinin ortasında, teolojiye modern bir bakış açısı getirme çabasıyla dikkatleri çekti. Onun en önemli katkılarından biri, Yeni Ahit’in mitolojik unsurlarını modern insan için yeniden yorumlama çabasıydı. Bu çaba, onun “tarihi mitolojiden arındırma” projesinin temelini oluşturdu ve “Tarih ve Eskatoloji” adlı eseri, bu projenin en net ifadelerinden biri olarak ortaya çıktı. Bu kitap, 1955 yılında Edinburgh Üniversitesi’nde verdiği Gifford Konferansları’na dayanır. Bu konferanslar, Bultmann’ın tarih ve eskatoloji arasındaki ilişkiyi, Hıristiyan teolojisi ve modern dünya arasındaki gerilimi ele aldığı bir platform oldu adeta. Eser, “tarihin anlamı”nı ve “insanın tarih içindeki yeri”ni sorgularken, eskatolojinin yalnızca geleceğe yönelik bir beklenti değil, şimdiki anın içinde var olan bir gerçeklik olduğunu vurguladı. Bultmann’a göre, tarih, insan bilincinin doğaya olan ilgisini kesmesiyle başlıyordu. Bu, onun tarih anlayışının temel taşlarından biridir: “Tarih, insanın kendini doğanın akıldışı güçlerinden ayırarak, kendi varoluşsal bilincine ulaşmasıdır” sözleriyle de yerine yerleşmiştir. Bu fikir, onun Heidegger’den aldığı varoluşçu etkilerin de açıkça yeni bir modelidir. Heidegger’in “Dasein” (varlık-burada) kavramı, Bultmann’ın teolojisinde, insanın tarihsel varoluşunun anlam arayışı olarak yeniden yorumlanır.

Bultmann, eskatolojiyi geleneksel anlamda dünyanın sonuna dair bir kehanet ya da apokaliptik bir olay olarak görmekten ziyade, insanın varoluşsal bir karşılaşması olarak tanımlar. Ona göre, eskatolojik an, insanın Tanrı’yla karşılaşarak kendi varoluşunu anlamlandırdığı andır. Bu an, tarihin akışı içinde sürekli olarak mevcuttur ve “sonsuzluğun mevcudiyeti” olarak ifade edilir. Bultmann’ın teolojisinin en radikal yönlerinden biridir bu: Eskatoloji, gelecekte beklenen bir olay olmaktan çıkar ve her anın içinde, insanın karar anlarında, Tanrı’nın çağrısına yanıt verdiği bir gerçeklik haline gelir. Bu yaklaşım, Hıristiyanlığın mitolojik dilini modern insanın aklına uygun hale getirme çabasının da bir parçasıdır. Bultmann, Yeni Ahit’teki mucizeler, kıyamet beklentileri ve kozmolojik imgeler gibi mitolojik unsurların, modern bilimsel dünya görüşüyle uyumsuz olduğunu savunur. Doğrusu bu pek böyle değildir ve ancak, bu unsurların ardındaki mesajın, yani insanın Tanrı’yla ilişkisinin, evrensel ve zamansız bir anlam taşıdığını da belirtir. Bultmann’ın tarih anlayışı, 19. ve 20. yüzyılın tarih felsefesi tartışmalarından da beslenir. Özellikle Wilhelm Dilthey ve R.G. Collingwood gibi düşünürlerin tarihsel hermeneutik yaklaşımları, Bultmann’ın tarihsel olayları anlamlandırma yöntemini etkiler. Dilthey’in “anlayıcı bilinç” kavramı, Bultmann’ın tarihsel olayları yalnızca nesnel bir veri yığını olarak değil, insan bilincinin bir ürünü olarak görmesine olanak tanır. Bultmann, tarihin bir “kanun” ya da “düzen” çıkarılacak bir süreç olmadığını, aksine insanın kendi varoluşsal kararlarıyla şekillenen bir alan olduğunu savunur. Bu, onun tarih anlayışını determinist yaklaşımlardan ayırır. 19. yüzyılın Aydınlanma dönemi tarih anlayışında, tarih genellikle ilerlemeci bir çizgi olarak görülüyordu. Bultmann ise bu........

© T24