Fıkıh; kelime olarak “bir şeyi idrak etmek, künhüne vakıf olmak, derinlemesine anlamak” demektir. Şu âyet, “fıkıh” kökünden türeyen “tefakkuh” kelimesiyle dinde derinlemesine bilgi sahibi olmaya teşvik eder:

“Mü’minlerin hep birden sefere çıkmaları uygun değildir. Öyleyse onların her kesiminden bir grup, din konusunda tefakkuhta bulunmak (köklü bilgi sahibi olmak) ve kavimlerine döndüklerinde onları uyarmak için seferber olsun.”[1]

Yani İslam ümmeti içinde bir topluluk, dini derinlemesine anlamayı kendine bir vazife edinmeli ve bunu başkalarıyla da paylaşmalıdır.

Hz. Peygamber, İbn Abbas’a şöyle dua etmiştir:

“Allahım, onu dinde fakîh (anlayışlı) kıl ve ona Kur'anın tevilini öğret.”[2]

Istılahî anlamda ise Fıkıh; insan ile Allah, insan ile insan, insan ile devlet ve devletlerarası münasebetlerin İslam merkezli ele alındığı ilimdir. Bu mana, “Fıkıh, kişinin ameli meselelerde leh ve aleyhinde olanları bilmesidir” şeklinde de ifade edilir. Kişinin lehinde olanları bilmesi, haklarını bilmeyi, aleyhinde olanları bilmesi ise sorumluluklarını bilmeyi anlatır. Mecellenin birinci maddesinde Fıkıh ilmi “MesâiI-i şer'iyye-i ameliyyeyi bilmektir” yani “amelle ilgili dinî meseleleri bilmektir” şeklinde tarif edilir. Dinin akide / inanç yönü vardır, bunu Kelam ilmi ele alır. İnsanın amelleriyle ilgili yönünü ise Fıkıh ilmi ele almaktadır.

Günümüzde Fıkıh adıyla araştırmalar yapıldığı gibi, İslam Hukuku adıyla da bu alanda çalışmalar yapılmaktadır. Fıkıh Usulü ise, bunun metodunu ve altyapısını ortaya koyar. Tefsir, Hadis, Tarih gibi hemen her ilmin esasları, öncelikli olarak “Usul” adıyla ele alınır, sonraki merhalelerde ilgili ilmin konularına girilir.

FÜRUAT

Füruat, esasa ait olmayan hükümlere denir. Bunlar, temel ve değişmez hükümlerin dışında kalan ayrıntılardır. Temel hükümler ise, bütün hak dinlerde aynıdır; değişmez, nesholmaz. Meselâ, imanın rükünleri bütün hak dinlerde aynıdır ve bunların hepsinde ibadet vardır. İbadetin şekli, vakti, kıblenin yönü gibi füruatta ise değişiklikler olabilmektedir.

Füru’ kelimesi, usulün mukabili olarak kullanılır. Bir anlamı da “kökler” demek olan usul, bir ağacın köklerine, füru’ ise onun dallarına benzer. Aslında çoğul olan “Füru’” kelimesinin çoğulu “füruat” olarak kullanılır. Mesela beş vakit namaz dinin usulündendir. Mezheplerde gördüğümüz namaz kılmada bazı farklılıklar ise füruattandır. Bu farklılık, rivayet farklılığı veya aynı rivayeti farklı yorumlamak gibi durumlardan kaynaklanmıştır. Mesela........

© Risale Haber