Kur'an-ı Kerim, gerçek ilmin Allah katında olduğunu bildirir: “De ki: İlim ancak Allah katındadır.”[1]

Keza, insan ilminin az ve sınırlı olduğuna dikkat çeker: “Size ilimden ancak çok az şey verildi.”[2]

Bunu bilen İslam âlimleri, kendi ulaştıkları sonuçlarla ilgili ihtiyatlı ifadeler kullanmışlardır. Bunu ihsas ettirecek şekilde eserlerinde sıkça “Allahu a'lem bis-savab” yani “doğrusunu en iyi Allah bilir” derler.

Bir müçtehid, kendi ulaştığı sonucun ve verdiği hükmün zanna dayalı olduğunun idraki içindedir.

Bazı fukaha, bu konuda şunu söylemişlerdir: "Bizim bu reyimiz /görüşümüz doğrudur, fakat hataya ihtimali vardır. Başkalarının reyi ise hatadır, doğruya ihtimali vardır."[3]

Bu ifade, son derece ince bir bakış açısını yansıtmaktadır. Şöyle ki: Müçtehit bütün gayretini kullanıp doğruya ulaşmaya çalışır. Vardığı nihai sonuca göre amel etmek ve sorulduğunda ona göre cevap vermek durumundadır. Fakat kendi ulaştığı sonucu gerçeğin ta kendisi olarak görmek uygun değildir. Zira nefsü'l- emirdeki gerçek daha farklı olabilir.

Bütün bunlar gösterir ki, mezhep dindendir, fakat din değildir. Müçtehidin içtihadı her zaman hakka isabet etmeyebilir. Bu noktada Hz. Ömer’in şu uyarısı unutulmamalıdır:

"Yol, Allah ve Rasulünün gösterdiği yoldur. Hatalı bir içtihadı ümmete bir yol haline getirmeyin!"[4]

İçtihadî alanın oranı

İslamî meselelerde Kur'anın........

© Risale Haber